Goed bestuur is, zeker in het digitale tijdperk, van groot belang. Toch vinden veel overheidsorganisaties het lastig om digitale technologie op een verantwoorde manier te gebruiken, waarbij publieke waarden centraal staan. Bijvoorbeeld bij beslissingen over digitalisering of het uitvoeren van projecten. Hoe zorg je ervoor dat algoritmes niet discrimineren? Of dat het gebruik van drones door gemeenten geen overlast veroorzaakt? En wat betekent het opslaan van grote hoeveelheden data voor het milieu?
Wettelijke regels bieden soms duidelijke richtlijnen, maar niet altijd. Vooral als het gaat om de impact van digitale technologie op waarden als inclusie en autonomie. Hoe zorg je dat deze waarden beschermd blijven? De Code Goed Digitaal Openbaar Bestuur (CODIO) helpt overheidsorganisaties bij het beantwoorden van deze vragen en bij het vormgeven van goed digitaal bestuur.
Wat is de CODIO?
De CODIO is een waardenkader dat overheidsorganisaties helpt om digitalisering op een verantwoorde manier vorm te geven. Het is een aanvulling op de Code Goed Openbaar Bestuur. In de CODIO staan waarden waar overheden zich aan kunnen houden om goed digitaal bestuur te waarborgen. En gaat over de vraag welke waarden relevant zijn bij digitalisering van het openbaar bestuur en waarop burgers overheidsorganisaties kunnen aanspreken.
De CODIO heeft 3 fundamenten:
- democratie
- rechtsstaat
- bestuurskracht
Deze 3 vormen de basis voor goed digitaal bestuur. Ze zorgen ervoor dat beleid democratisch, rechtvaardig en krachtig wordt uitgevoerd. Deze fundamenten zijn uitgewerkt in 32 waarden, zoals non-discriminatie, uitlegbaarheid, privacy en inclusie. Dit zijn de waarden die organisaties moeten borgen.
Verantwoord beleid bij digitalisering
Hoewel CODIO geen blauwdruk biedt voor goed digitaal bestuur, helpt het organisaties wel om waardenconflicten bij digitalisering te herkennen, bespreken en er goed mee om te gaan. Zo kunnen zij hun publieke verantwoordelijkheid mede vormgeven. Alle overheidsorganisaties zijn verantwoordelijk voor goed digitaal bestuur, zeker als ze technologieën gebruiken zoals big data, algoritmes of chatbots. Organisaties moeten bewust stilstaan bij de waarden die spelen rond digitalisering en zorgen voor maatregelen die deze waarden beschermen.
CODIO-Instrument
Om overheidsorganisatie te ondersteunen bij het gebruik van het CODIO-waardenkader hebben Berenschot en de Universiteit Utrecht, in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijsrelaties een instrument én handleiding ontwikkeld.
Het CODIO-instrument bestaat uit twee modulen die onderling op elkaar zijn afgestemd: CODIO-Strategie en CODIO-Project. Het instrument is ontwikkeld om handvatten te bieden voor het toepassen van het CODIO-waardenkader. Het belangrijkste doel is om goed digitaal bestuur te versterken met een aanpak die helpt op zowel strategisch als praktisch niveau binnen overheidsorganisaties.
CODIO Strategie biedt bestuurders een module om goed digitaal bestuur te verankeren op strategisch niveau. De module bestaat uit stappen die vooral door bestuurders worden uitgevoerd. Het is een hulpmiddel om veranderingen in de organisatie aan te sturen en digitale waarden echt in de praktijk te brengen. Het helpt dus niet alleen bij het vaststellen van waarden, maar zet vooral in op acties om de waarden te borgen in de organisatie.
CODIO Project helpt organisaties om de keuzes rondom publieke waarden in technologieprojecten expliciet te maken. De module omvat een workshop waarin deelnemers, zowel intern als extern, publieke waarden en principes van goed digitaal bestuur bespreken. De resultaten helpen om deze waarden in de praktijk toe te passen en goed in de gaten te houden.
Handleiding CODIO-Instrument
Om het CODIO-instrument in de eigen organisatie te gebruiken hebben Berenschot en de Universiteit Utrecht een handleiding ontwikkeld. Deze beschrijft per module, 4 stappen die organisaties kunnen zetten om de CODIO te gebruiken. Bekijk de handleiding op de website van de Eerste Kamer.
