Jan van Ginkel is loco-provinciesecretaris bij de provincie Zuid-Holland en veelgevraagd spreker over digitalisering. In eigen huis is hij volop bezig met de digitale transformatie. Verantwoord innoveren met AI en algoritmes is het nieuwe normaal, stelt hij. Wat het van hem vraagt als leider? “Ruimte geven, investeren, de goede mensen in huis hebben en bewust zelf ontwikkelen.”
Bij bijna alles wat de provincie Zuid-Holland doet, speelt ICT een belangrijke rol. De inzet van algoritmes en AI horen daarbij. Van Ginkel geeft een voorbeeld: “De provincie is de beheerder van de wegen en vaarwegen. We zetten AI in om brugbedieners te ondersteunen het beste moment te kiezen voor een brugopening. Zo kunnen we de doorstroming verbeteren voor weggebruikers en de scheepvaart.” Van Ginkel benadrukt: “We gebruiken AI altijd om de maatschappelijke opgaven een stukje verder te brengen.” Bekijk de algoritmes van Zuid-Holland in het Algoritmeregister.
Generatieve AI
Zuid-Holland zet ook AI en algoritmes in in de bedrijfsvoering. Zo werd in eigen huis PZH-assist ontwikkeld, een generatieve AI-toepassing. “Medewerkers kunnen die gebruiken om allerlei ChatGPT-achtige vragen te stellen.” Het was een bewuste keuze om de oplossing zelf te ontwikkelen: “Als je aan commerciële AI-tools een document aanbiedt met de prompt ‘maak een samenvatting’, dan kunnen de Googles van deze wereld meelezen. Onze eigen versie draait in een eigen omgeving en is volstrekt veilig. Ook ontwikkelen we nu toepassingen waarbij via een chatbot onze eigen data bevraagd kan worden, bijvoorbeeld een chatbot die vragen kan beantwoorden over onze verlof en IKB regelingen.” PZH Assist staat alvast vol in de belangstelling: “Er is inmiddels een community van mensen die dit naar hun eigen organisatie willen vertalen en daar implementeren. We delen onze oplossingen graag, het is immers al betaald met publiek geld.” Meer over PZH Assist.
Nieuw normaal
Verantwoord innoveren is voor Van Ginkel vanzelfsprekend. “Wij zijn een overheidsorganisatie, dus transparantie, betrouwbaarheid en democratische rechten zijn voor ons belangrijke waarden.” Wel geeft hij aan dat provincies vooral geodata gebruiken. “Bij het verwerken van persoonsdata telt privacy en ethiek zwaarder. De moreel-ethische kant nemen we bloedserieus, maar we kunnen veel ontwikkelen zonder persoonsgegevens.” Zuid-Holland waarborgt de ethische kant op verschillende manieren. “Een team met ethici is voortdurend in gesprek met de organisatie om bewustwording, belang en de vaardigheden te helpen ontwikkelen. Verantwoord innoveren is het nieuwe normaal waar ik naartoe wil.”
IAMA
Natuurlijk komen daar ook dilemma’s bij kijken. “Daar doen we sessies voor, zoals IAMA’s.” Dataminimalisatie is bij de provincie een belangrijk uitgangpunt, vertelt Van Ginkel. “Altijd is de vraag: hoe kun je met zo min mogelijk data een goede oplossing creëren? Bijvoorbeeld: op welk detailniveau koop je geodata in? Bij een te hoog detailniveau wordt die informatie wellicht toch privacygevoelig. Of: als ik een algoritme maak om de brugbediening te optimaliseren, moet ik toch wat informatie verzamelen over schepen en weggebruikers. Maar ik hoef niet te weten of de schipper Piet of Jan heet.”
Gespreksmiddel met politiek
Zelf kennis opbouwen
Hoe stuurt Van Ginkel op verantwoorde inzet van algoritmes en AI? “Ruimte geven, erin investeren, de goede mensen in huis hebben, maar ook bewust zelf ontwikkelen.” Dat laatste was een bewuste keuze bij de ontwikkeling van PZH-Assist: “We willen dat onze medewerkers snappen hoe generatieve AI werkt. Kunnen we dat bijvoorbeeld zelf programmeren? Ja, dat kunnen we, zo blijkt.” Kennis is belangrijk. “Wil je mee kunnen doen in de digitale transformatie, kun je niet alles uitbesteden of regie doen: je moet zelf kennis opbouwen. Daar wil ik in investeren.” De kennis over de kracht van data en van algoritmes moet voor hem dan ook niet beperkt blijven tot de technici. Van Ginkel: “Begrijpen dat de wereld van data en algoritmes inmiddels een dominante wereld is die rechtstreeks elke functie van de overheid raakt, en dat bewustzijn omzetten in kennis en handelen, is voor de overheid de grootste opgave, denk ik.”
Opschaalbare oplossingen
Van Ginkel is trots dat de provincie veel zelf ontwikkelt. “Waar we het niet zelf kunnen doen, werken we samen met een netwerk van startups en universiteiten. En we hebben met 4 andere provincies het initiatief genomen 8 top-trainees op AI-gebied aan te trekken. Zij gaan ons 5en helpen om een aantal maatschappelijke opgaven verder te brengen en te zorgen dat die oplossingen opschaalbaar zijn (door anderen te gebruiken, red.).” Dat blijft een lastig vraagstuk, vertelt hij: “Als wij iets maken rond woningbouw en infrastructuur met AI, dat is dat vaak niet direct door anderen te gebruiken. De definitie van een woning in Flevoland is misschien anders dan bij ons.” Die vertaalslag wil hij nu ook automatiseren. “Ik probeer de opschaling onderdeel te laten zijn van de algoritmische oplossing.”
Principieel relevant
De provincie Zuid-Holland was een van de voorlopers bij het ontstaan van het Algoritmeregister. Van Ginkel draagt het register dan ook een warm hart toe, maar plaatst er ook een kritische kanttekening bij. “Ik zei eerder al: De overheid moet betrouwbaar zijn, enzovoort. Dan is het logisch dat je transparant bent over de algoritmes die je inzet. Ik vind dat principieel relevant, dan moet je dat in handelen omzetten. Een algoritmeregister is een van de manieren waarop dat kan.” Het levert de organisatie ook wat op, vertelt hij: “We verwijzen burgers, bedrijven en instellingen ernaar om te laten zien: zo doen wij de dingen.”
Hij wil tegelijkertijd ook een kanttekening plaatsen. “Het aantal algoritmes neemt exponentieel toe: vandaag komen er 10 bij, morgen 100 en overmorgen 1000. Het register wordt grotendeels handmatig gevuld. Mijn kritische vraag is: hoe houdbaar is zo’n algoritmeregister dan? Als je zegt: het register is vooral bedoeld om organisaties bewust te houden en transparant te zijn naar burgers, dan snap ik het. Maar als je wilt dat het register compleet is, is dat op den duur zo niet doenlijk. Als je tegenwoordig een boekhoudpakket koopt, zitten daar ook algoritmes in. Ik heb hier zelf nog geen oplossing voor.” Zijn conclusie: “Ik draag het algoritmeregister van harte, maar er zit ook iets naïefs in.”
Samen innoveren
Wat hij andere bestuurders wil aanraden? “Mijn oproep is: laten we interdepartementaal en interbestuurlijk met veel meer tempo en kracht aan de slag gaan. Samen innoveren. Om dwars door alle overheidsorganisaties heen resultaten te boeken in maatschappelijke opgaven. Het probleem met netcongestie (overbelasting van het energienetwerk, red.) bijvoorbeeld raakt het rijk, raakt gemeentes, raakt de waterschappen, raakt de markt… Als we nou met elkaar zeggen: hier gaan wij niet 8, maar 80 AI-trainees opzetten?”
Meer weten over hoe de provincie verantwoord AI en Algoritmes gebruikt? Kom op 30 januari naar de regiotour AI en Algoritmes Overheid bij de Provincie Zuid Holland.
