Maandag 3 november vond de Overheidsbrede Cyberoefening plaats. De fictieve gemeente Otterwijk krijgt te maken met problemen in de IT, maar ook in haar operationele technologiesystemen (OT).
Een cyberaanval. Stoplichten springen op knipperstand, het is chaos op straat. In het stadhuis blijken ook de systemen van burgerzaken, het sociale domein en de gemeentelijke website plat te liggen. Alle reden om het gemeentelijk crisisteam bijeen te roepen.
Samen oefenen, dilemma’s delen
Dit jaar ligt de focus van de oefening op recovery (herstel), operationele technologiesystemen en ketenafhankelijkheden. Om de oefening nog realistischer en interactiever te maken was er dit jaar de greenroom. Daar oefenden 8 teams van gemeenten, provincies, veiligheidsregio’s, maar ook onder andere de douane ter plekke mee met de centrale tafel. Het doel: samen oefenen, dilemma’s delen en leren van elkaar. Belangrijk, want het huidige dreigingsbeeld wordt door de geopolitieke situatie steeds grimmiger. We hebben elkaar nodig! Ook omdat steeds meer overheidsprocessen met elkaar vervlochten zijn in ketens. Een kleine fout op 1 plek, kan grote gevolgen hebben bij een ketenpartner.
Over het Overheidsbreed Cyberprogramma
Overheid heeft voorbeeldrol
Directeur CIO Rijk Art de Blaauw opent de oefening. “Digitale weerbaarheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De overheid heeft de maatschappelijke taak om het goede voorbeeld te geven. In digitale weerbaarheid, maar ook in hoe we op een veilige en zorgvuldige manier met gegevens van burgers om moeten gaan.”
Voor weerbaarheid is oefenen ontzettend belangrijk, stelt De Blaauw. “100 procent veiligheid bestaat niet, dus we moeten leren handelen wanneer het misgaat. Tijdens een cybercrisis is de urgentie en de tijdsdruk groot. Daarnaast heb je te maken met dreiging en negatieve effecten. Daarom is het belangrijk om structureel te oefenen. Goed dat 120 organisaties voorafgaand aan de Overheidsbrede Cyberoefening binnen hun eigen organisatie met hetzelfde scenario mee-oefenden.”
Caribisch Nederland
Ook in Caribisch Nederland werd geoefend, vertelt de CISO van de Rijksdienst voor Caribisch Nederland: Remco Jorna. De Caribische oefening sloot aan op de lokale context. Zo werd er tijdens de oefening steeds gewisseld van rol. Belangrijk om meerdere rollen te beheersen, zegt Jorna: “In zo’n kleine gemeenschap is niet iedereen altijd beschikbaar.” Onder het motto: 1 missie, 1 Koninkrijk werken we allemaal samen aan veiligheid en weerbaarheid in Koninkrijk en samenleving.
Caribische cyberwebinars
Bob-structuur
Na de opening gingen het centrale crisisteam en de teams in de greenroom in 3 rondes onder leiding van Aart Jochem aan de slag. Verschillende systemen blijken geraakt: wat is er precies misgegaan in de IT en de OT? En hoe gaan de problemen zich ontwikkelen? Is er verdere escalatie te verwachten? Of kan het team al werken aan de stabiele fase en dus het herstel van de systemen?
Gedisciplineerd met de BOB-structuur werken de teams zich een baan door (des)informatie, onwil bij leveranciers, corrupte back-ups en een eis om losgeld voor de buitgemaakte gegevens. Het team werkte onvermoeibaar door. Woordvoeringslijnen worden opgezet en voor getroffen processen zoekt men naar alternatieven. Burgers worden steeds zoveel mogelijk geholpen en persoonlijk te woord gestaan.
Samen digitaal weerbaarder worden
Weerbaarder worden doe je samen, dat bleek ook weer tijdens de oefening. Voorzitter Jochem was maar wat blij met zijn team met professionals uit alle overheidslagen. De Informatiebeveiligingsdienst van de VNG schoof aan en dacht de hele crisis actief mee. Dat is deel van zijn taak. Ook kreeg het team advies van Jasper Nagtegaal van de Rijkdienst Digitale Infrastructuur: welke plichten stelt de nieuwe cyberbeveiligingswet, en wat is het advies voor het crisismanagementteam? Ook de politie stond paraat: wat kan de politie betekenen als je aangifte doet van een cyberaanval? Dat (en meer) vertelt Barend Frans in zijn webinar van dinsdag 18 oktober.
