3 - Toegankelijk, begrijpelijk en voor íedereen

In onze samenleving moet iedereen mee kunnen blijven doen. Daarvoor is het nodig om te investeren in toegankelijke en begrijpelijke communicatie en in het verbeteren van digitale vaardigheden. Dit kan bijvoorbeeld door mobiele telefoons of iPads/tablets beschikbaar te stellen aan mensen die niet digitaal vaardig zijn en door duidelijke taal te gebruiken in overheidscommunicatie. Programma’s die aan dit soort initiatieven werken geven we een vervolg. Daarnaast bekijken we hoe we deze programma’s op termijn kunnen laten opgaan in één organisatie; een organisatie waarmee we diensten kunnen verlenen aan iedereen in ons land, volledig en persoonlijk.

Een digitale identiteit is daarbij onmisbaar. Burgers hebben die nodig om op een betrouwbare en veilige manier zaken te kunnen doen met de overheid. Daarnaast maakt het toenemende gebruik van data het heel belangrijk dat burgers en ondernemers regie kunnen voeren op het gebruik van hun eigen gegevens door zowel overheden als private partijen.

Wat hebben we bereikt

Digitale Inclusie

In oktober 2019 is de voortgangsbrief over digitale inclusie aan de Tweede Kamer verstuurd. De boodschap van deze brief is dat iedereen mee moet kunnen doen en dat niemand mag worden buitengesloten. De digitale diensten van de overheid richten we daarom zo in dat deze voor iedereen toegankelijk en begrijpelijk zijn.

Bovendien werken we aan het vergroten van de digitale vaardigheden van mensen (digivaardigheid) en aan het begrip van kansen en risico’s van digitalisering (digibewustzijn). Het versterken van digivaardigheden en -bewustzijn gebeurt al veel met ondersteuning van vrijwilligers, maar dit betreft vaak losse initiatieven. In onze aanpak voor digitale inclusie richten we ons daarom op samenwerking met veel verschillende partijen. Door nieuwe verbindingen te leggen kunnen we in onze gedigitaliseerde samenleving meer mensen beter ondersteunen. Voor mensen die ondanks alle ondersteuning niet in staat zijn om zelf gebruik te maken van (analoge of digitale) dienstverlening van de overheid, is het belangrijk dat zij daarvoor iemand anders kunnen machtigen.

Het verbeteren van digitale inclusie heeft voortdurend aandacht nodig. In 2019 zijn onder meer de volgende acties uitgevoerd of in gang gezet:

• Sinds 1 juli 2018 zijn overheidsorganisaties wettelijk verplicht om de maatregelen te nemen die noodzakelijk zijn om hun websites en mobiele applicaties toegankelijker te maken. Ook moeten ze daarover gedetailleerd verantwoording afleggen in een toegankelijkheidsverklaring. In de zomer van 2019 is door de Stichting Accessibility een nulmeting uitgevoerd naar webtoegankelijkheid, zodat de verbetering ervan de komende jaren kan worden gemeten en verbeterd. Uiterlijk september 2020 moeten alle overheidsorganisaties voldoen aan de richtlijn. Dat houdt concreet in dat ze de toegankelijkheidsstandaard moeten toepassen én via een openbare toegankelijkheidsverklaring moeten laten zien hoe ver zij daarmee gevorderd zijn. Uit de nulmeting komt naar voren dat de toegankelijkheid van 1 op de 3 overheidswebsites een jaar vóór de ingang van het tijdelijk besluit voor bestaande websites al redelijk tot goed op orde is, maar dat de meeste websites nog niet volledig aan alle toegankelijkheidseisen voldoen.
• Via het programma ‘Tel mee met Taal’ wordt gewerkt aan de verbetering van de digitale vaardigheden van laaggeletterden. Op 9 september 2019 heeft de minister van OCW (ook namens SZW, VWS en BZK) een bestuursakkoord met gemeenten gesloten om volwassenen nog beter te helpen bij het verbeteren van hun basisvaardigheden. Op basis daarvan is op 1 januari 2020 het vervolgprogramma ‘Tel mee met Taal’ begonnen. Dit programma biedt de infrastructuur (onder andere een cursusaanbod) voor het leren van verschillende basisvaardigheden, waaronder digitale vaardigheden. Als mensen aan de slag gaan met hun digitale vaardigheden, gaan ze daarna vaak ook aan de slag met hun andere basisvaardigheden: lezen, schrijven en rekenen. Zo draagt het leren van digitale vaardigheden breder bij aan het helpen van mensen om mee te kunnen doen in de samenleving.
• We hebben 15 Informatiepunten Digitale Overheid geopend. Deze informatiepunten bevinden zich in bibliotheken en bieden algemene informatie die via de diverse websites van publieke dienstverleners beschikbaar is, maar die voor mensen die niet digitaal vaardig zijn minder eenvoudig vindbaar is. Voorbeelden hiervan zijn algemene informatie over huurtoeslag, de WW of AOW, zorg, boetes en kinderbijslag, en gezondheidsverklaringen voor rijvaardigheidsbewijzen voor 75-plussers. Voor burgers kan het meerwaarde hebben als de informatiepunten worden verbonden met het gemeentelijk loket. Met de VNG verkennen we hoe we die verbinding het beste kunnen vormgeven.
• In maart 2019 is de Alliantie Digitaal Samenleven gelanceerd. Hierin werken publieke en private partijen, kennisinstellingen en ervaringsdeskundigen samen aan een digivaardiger Nederland. De alliantie is in 2019 een samenwerking gestart om ouderen te ondersteunen met digitale vaardigheden. Dit programma van Mediawijzer, VodafoneZiggo, Samsung, Nationaal Ouderenfonds, Seniorweb, Digisterker en de Koninklijke Bibliotheek heeft als titel: ‘Sociale omgeving, kom in actie en zet je opa/oma/buurman/vriend ‘aan’’. Om aandacht te geven aan dit nieuwe programma zal tijdens de Week van de Mediawijsheid op 9 november 2020 de ‘Nationale Aan-Dag’ worden gehouden.
• Op 14 februari 2020 heeft de Alliantie de campagne #echtcontact (echtcontact.nu) gelanceerd. Met deze campagne vraagt de alliantie aandacht voor bewust omgaan met technologie en voor het belang om de menselijke maat in het oog te houden. In april en mei 2020 zijn er meerdere initiatieven genomen om juist tijdens de coronacrisis #echtcontact te stimuleren. Zo is er een initiatief gestart om digitale apparaten als tablets en laptops beschikbaar te stellen aan ouderen en ging de Raad van Kinderen samen met de Kinderminister aan de slag om ouderen te helpen bij het gebruik van videobellen en whatsappen. Ook brengen we de verhalen in beeld van mensen die tijdens de crisis digitaal verbonden blijven.

Digitale identiteit

Digitaal zaken kunnen doen met de overheid vraagt om een betrouwbare, veilige en gebruiksvriendelijke digitale identiteit. Bij het gebruik van de digitale identiteit onderscheiden we 4 aspecten:

1. Toegangs- en inlogmiddelen, zoals eID, DigiD en eHerkenning
2. Geverifieerde persoonlijke gegevens en hoe je daar mee omgaat (attributen)
3. Autorisaties en machtigingen, zoals machtigen via DigiD
4. Wilsuitingen (ondertekenen)

We werken aan het inloggen bij digitale overheidsdiensten op een betrouwbaar-heidsniveau dat past bij de gevoeligheid van de gebruikte persoonsgegevens. Het Wetsvoorstel digitale overheid, dat dit mogelijk maakt, is door de Tweede Kamer aangenomen. De invoering van eHerkenning-niveau 3 bij het UWV en bij de Belastingdienst heeft een aanzienlijke stijging teweeg gebracht in de uitgifte van niveau 3. Per 1 januari 2020 zijn 443 (overheids)dienstverleners aangesloten op eHerkenning. Tot 1 januari 2020 zijn in totaal 402.239 inlogmiddelen verstrekt, waarvan 123.945 op eHerkenning-niveau 3.

Sinds 15 mei 2019 is de zogenaamde tweestapsverificatie verplicht bij het UWV. Wie wil inloggen bij deze instantie, heeft niet genoeg aan een gebruikersnaam en een wachtwoord. Voor authenticatie moet de gebruiker een extra code invoeren (te ontvangen via sms) of gebruik maken van de DigiD-app. Mede dankzij een succesvolle campagne om het gebruik te stimuleren (#lekkermakkelijk) en verbeteringen in gebruiksgemak van de app, steeg het aantal gebruikers van de DigiD-app in 2019 van 2,4 miljoen naar ruim 6 miljoen. Het aantal keren dat werd ingelogd met de app verdubbelde van 3 naar 6 miljoen per maand. De DigiD-app was in 2019 de meest gedownloade gratis app in de App Store.

Eind 2019 vond circa 30 procent van de authenticaties plaats met de DigiD-app. Het totale aantal authenticaties met DigiD bedroeg in 2019 ca. 340 miljoen. Het aantal gebruikers van DigiD steeg van 13,8 (januari 2019) naar 15 miljoen (december 2019). Hoewel nog niet alle dienstverleners vragen om een hoger niveau van inloggen (met DigiD), zijn burgers steeds meer doordrongen van het feit dat inloggen met alleen een gebruikersnaam en wachtwoord niet meer voldoende is. Dit komt mede door stimuleringscampagnes, zoals de campagne over de DigiD-app richting studenten en jonge ouders.

In 2019 zijn we gestart met de visieontwikkeling op het gebied van digitale identiteit. Ook zijn er experimenten gestart op dit terrein. BZK en JenV startten samen met de ontwikkeling van de zogenaamde Known Traveller Digital Identity (KTDI). Dat laatste onderzoekt of het mogelijk is internationaal te reizen met je identiteitsgegevens op een mobiele telefoon. Daarnaast hebben we gewerkt aan het concept Self Sovereign Identity (SSI). Dit concept richt zich op autonomie van de burger in de digitale wereld, waarbij deze de mogelijkheid krijgt de regie te voeren over het delen van zijn gegevens (en verklaringen). Dit concept is in het eerste stadium van ontwikkeling.

Het programma Machtigen heeft 2 doelen. Ten eerste om het (met name voor mensen die niet-digivaardig zijn) makkelijker te maken om iemand anders (vrijwillig) te machtigen om digitaal zaken met de overheid te doen. Hiervoor wordt de bestaande voorziening DigiD Machtigen doorontwikkeld en gebruiksvriendelijker gemaakt. Ten tweede moet het programma het mogelijk gaan maken dat een curator of ouder snel en eenvoudig digitaal zaken met de overheid kan regelen voor zijn cliënt of kind (wettelijke vertegenwoordiging). Daartoe worden de bestaande registers voor wettelijke vertegenwoordiging centraal, digitaal ontsloten. Zo is in het ziekenhuis Tjonge Schans een pilot uitgevoerd waarbij moeders inzage hebben in de medische gegevens van hun minderjarige kind.

Via het programma Machtigen is de gebruiksvriendelijkheid van DigiD Machtigen het afgelopen jaar sterk verbeterd. Tegelijkertijd moet worden geconstateerd dat het programma een forse vertraging heeft opgelopen, zowel bij het massaal aansluiten van overheidsorganisaties op vrijwillig machtigen als bij het ontwikkelen van functies voor wettelijke vertegenwoordiging. De Kamer wordt over de vertraging en de vervolgacties separaat geïnformeerd.

Een belangrijke randvoorwaarde voor digitaal zakendoen is om als burger of bedrijf je wil te kunnen uiten. Dit kan via een elektronische handtekening. Net zoals je een papieren document ondertekent, kun je ook met een elektronische handtekening een document ondertekenen en daarmee aangeven dat je akkoord bent met het document, en daarmee je wil uiten. Op Europees niveau geeft de eIDAS-regulering kaders voor de wijze waarop digitale handtekeningen het vertrouwen in digitaal zakendoen kan vergroten. We werken aan de randvoorwaarden die ervoor zorgen dat documenten veilig digitaal kunnen worden ondertekend, zodat burgers en bedrijven op een betrouwbare manier digitaal zaken kunnen doen.

Nederland heeft de eIDAS-verordening binnen de gestelde termijn geïmplementeerd. Burgers en bedrijven uit lidstaten van de EU kunnen al sinds september 2018 steeds vaker in Nederland inloggen met door de EU erkende inlogmiddelen. Er wordt een update van de eIDAS-verordening verwacht. Nederland zal vanuit de visie op digitale identiteit inzetten op regie op gegevens.

Regie op gegevens

In haar regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ heeft het kabinet de ambitie uitgesproken om mensen meer regie te geven op hun eigen gegevens. Dat betekent dat burgers in beginsel hun gegevens kunnen inzien en digitaal kunnen delen met derden, bijvoorbeeld als dat nodig is om iets te regelen. Er zijn 3 verschillende sporen:

• Het transparanter maken van verplicht hergebruik van persoonsgegevens door overheidsorganisaties, zoals inzage in partijen waarmee gegevens zijn gedeeld en uitleg over wat er met de persoonsgegevens wordt gedaan.
• Inzage en correctie van eigen gegevens.
• Het delen van gegevens van burgers die bij de overheid zijn geregistreerd met derden, de spelregels die daarvoor moeten gelden, geplande experimenten en de eerste acties die hiervoor ondernomen gaan worden ten behoeve van de implementatie.

De juridische inventarisatie die begin 2020 voor regie op gegevens is uitgevoerd, maakt duidelijk wat er nodig is om het delen van gegevens van burgers op een overzichtelijke manier en handhaafbaar te organiseren. Zo is bijvoorbeeld duidelijk geworden dat geen van de basisregistraties nu als doel heeft om persoons-gegevens beschikbaar te stellen voor het gemak of de regie van burgers.

In verschillende sectoren wordt het veilig delen van persoonsgegevens met andere partijen op dit moment mogelijk gemaakt, bijvoorbeeld in de zorg. Vanaf 1 juli 2020 heeft elke patiënt het recht om door middel van een persoonlijke gezondheidsomgeving (MedMij) regie te voeren over zijn of haar eigen gezondheidsgegevens. Er zijn inmiddels meer dan 25 omgevingen met een MedMij-label. Ook in de sector sociale zekerheid vinden er verschillende pilots plaats op het gebied van regie op gegevens.

Verder is er bij een aantal gemeenten en bij de uitvoeringsorganisaties RDW en CAK een ‘Blauwe Knop’ beschikbaar. Deze maakt het voor de burger mogelijk om hun persoonlijke gegevens te downloaden in een gewaarmerkt document. De Blauwe Knop die op MijnRDW is geïntroduceerd, is in de eerste maanden na introductie door zo’n 8 procent van de bezoekers gebruikt. Een ander voorbeeld is te vinden in de huursector: huurders kunnen gegevens uit de BRP en de basisregistratie hun inkomen via MijnOverheid aanleveren bij een sociale verhuurder en zo eenvoudig laten bepalen of zij recht hebben op een woning.

Hier wordt nu een proefopstelling voor gemaakt; later in 2020 wordt deze toepassing in de praktijk gebracht en vervolgens geëvalueerd. In de woningsector vinden ook verschillende particuliere initiatieven plaats op het vlak van regie op gegevens. Die richten zich vooral op het vergroten van administratief gemak voor de consument.

Op verschillende plekken is het afgelopen jaar gewerkt aan verbetering van inzage in eigen gegevens en mogelijkheden tot correctie van die gegevens. Ook is onderzoek gedaan naar de opzet van een overheidsbreed oplosteam voor complexe probleemgevallen. De presentatie van de persoonsgegevens in basisregistraties in MijnOverheid is verbeterd. Dat heeft vanaf eind 2019 geleid tot meer gebruiksgemak en tot substantieel hogere raadplegingscijfers.

Momenteel worden met verschillende partijen gesprekken gevoerd over de afspraken die nodig zijn om het programma ‘Regie op Gegevens’ verder te kunnen realiseren. Resterende hobbels in bestaande wetgeving worden opgespoord. Voorstellen om de spelregels van Regie op Gegevens te verankeren in regelgeving bevinden zich nog in een ontwerpfase. Voor gegevens die herleidbaar zijn naar een persoon, is de basis voor regie op gegevens in een amendement bij het wetsvoorstel Digitale Overheid opgenomen.

 

• In maart 2020 zijn de resultaten van een maatschappelijke kosten-batenanalyse (mkba) van het programma Regie op Gegevens gepubliceerd. Hieruit blijkt dat in bepaalde situaties de baten van regie op gegevens kwalitatief en kwantitatief groot genoeg zijn om de investeringen hierin te rechtvaardigen. Denk daarbij aan de mogelijkheid om in de toekomst gegevens uit overheidsregistraties op verzoek beschikbaar te stellen aan private dienstverleners, zoals woningcorporaties, hypotheekverstrekkers en/of uitvaartverzekeraars. De mkba laat ook duidelijk zien dat de baten primair bij de burgers en private dienstverleners liggen, en dat de overheid een deel van de investeringen moet doen om regie op gegevens veilig en betrouwbaar mogelijk te maken.
• In 2019 zijn er meerdere onderzoeken afgerond naar de manier waarop gebruikers regie op hun gegevens willen houden. Uit de onderzoeken komt naar voren dat de behoefte aan regie niet direct herkend wordt en dat de behoefte vooral latent aanwezig is. In bepaalde situaties en door slimme procesinrichting kan de behoefte aan regie op gegevens duidelijk worden en tot gebruik gaan leiden. Op eenzelfde manier hebben de eind 2019 afgesloten praktijkproeven veel inzicht gegeven in de manier waarop gebruikers met regie op gegevens uit de voeten kunnen. En vooral wat het vraagt van de overheid en van aanbieders van de benodigde tools en apps.
• Regie op gegevens op grote schaal verantwoord invoeren is een stevige maatschappelijke opgave. Samen werken we daar hard aan.

Stelsel van Basisregistraties, geobasisregistraties en BRP

BZK is verantwoordelijk voor het stelsel van basisregistraties en voor de afspraken, standaarden en voorzieningen die basisregistratie-overstijgend zijn. Voor een klantgerichte, betrouwbare en efficiënte overheidsdienstverlening zijn de gegevens uit de 10 basisregistraties van groot belang. Gegevens over burgers, bedrijven, vastgoed en voertuigen worden eenmalig vastgelegd in basisregistraties. Organisaties met publieke taken maken bij de uitvoering van die taken verplicht gebruik van die gegevens. Daardoor hoeven ze in principe geen eigen registraties bij te houden en gegevens niet telkens opnieuw bij burgers en bedrijven op te vragen.
Onder meer naar aanleiding van het rapport ‘Grip op gegevens’ van de Algemene Rekenkamer (juni 2019) en de visiebrief Regie op Gegevens (juli 2019) hebben we een aantal acties in gang gezet om de werking van het stelsel van basisregistraties te verbeteren. Gebruikers van basisregistraties binnen en buiten de overheid geven aan dat er meer samenhang moet komen tussen de basisregistraties en dat het makkelijker moet worden om gegevens gecombineerd te gebruiken. Ook de Algemene Rekenkamer geeft dit aan. Burgers die geconfronteerd worden met besluiten op basis van onjuiste gegevens, weten nu vaak niet waar ze aan moeten kloppen voor een oplossing. Gezamenlijk werkt de overheid daarom aan een beter werkend stelsel van basisregistraties. Daarbij baseren we ons onder meer op de periodieke monitor ‘kwaliteit samenhang basisregistraties’ van het CBS.

Stap voor stap nemen we belemmeringen voor het optimaal gebruik van basisregistraties weg:

• Er wordt gewerkt aan het inrichten van een centraal meldpunt waar burgers en ondernemers onjuiste gegevens in basisregistraties kunnen melden, waarna zij ondersteund worden bij het corrigeren van deze gegevens. Dit meldpunt zal intensief samenwerken met de bestaande oplosteams en loketten bij de basisregistraties.
• Er is onderzoek gedaan naar belemmeringen voor verplicht gebruik en eenmalige verstrekking van de basisgegevens, en naar hoe deze belemmeringen kunnen worden weggenomen.
• BZK werkt aan de wettelijke verankering van het stelsel van basisregistraties in de Wet digitale overheid.
• Er is gestart met het opstellen van een gezamenlijk toekomstbeeld voor het stelsel van basisregistraties.
• BZK heeft nauw contact met beheerders, bronhouders en gebruikers van basisregistraties. In het afgelopen jaar is een groot aantal verbeterpunten op stelselniveau geïnventariseerd en deels al opgepakt.

Data moeten begrijpelijk en makkelijk toegankelijk zijn voor iedereen. Voor de geo-basisregistraties is dit uitgangspunt vertaald in 3 speerpunten: 1) een hogere kwaliteit van gegevens, 2) meer samenhang tussen de verschillende registraties en 3) het beschikbaar stellen van gegevens naar de wensen van de gebruikers.

Open geo-data hebben – vanwege hun brede toepassingsmogelijkheden – hun grote waarde voor de samenleving al volop bewezen. Toch kunnen bedrijven en burgers er nog veel meer gebruik van maken. Daarom willen we de geo-basisregistraties verder ontwikkelen en de manier van beschikbaar stellen nog beter afstemmen op de verschillende typen gebruikers. Op die manier kan ook het digitaal stelsel van de Omgevingswet (DSO) optimaal gebruik maken van geo-data.

De Basisregistratie Personen (BRP) wordt vernieuwd en gemoderniseerd, zodanig dat de dienstverlening van gemeenten en bestuursorganen blijft passen bij de maatschappelijke opgaven.

In plaats van eerst een visie op te stellen is er eind 2019 gekozen voor een stapsgewijze aanpassing van de BRP en werken we samen met onze partners aan een ontwikkelagenda. Concrete doelstellingen van deze agenda zijn het vergroten van regie van burgers op het gebruik van gegevens in de BRP, het mogelijk maken van een genderneutrale aanschrijfvorm, het oplossen van zogenaamde spookbewoning op een adres en het verbeteren van de registratie van niet-ingezetenen (waaronder arbeidsmigranten).

Het onderzoek naar de mogelijkheid om e-mailadressen in de BRP toe te voegen is nog niet gereed. Het internationaal onderzoek ‘Bevolkingsregistraties in verschillende landen’ is in december 2019 gepubliceerd.

Er is onderzocht of burgers in de BRP een extra optie kan worden geboden bij de keuze voor de aanschrijfvorm, naast de opties ‘de heer’ of ‘mevrouw’. De Kamer zal hierover in de brief over de stand van zaken BRP nader worden geïnformeerd. De minister van OCW informeert, naar verwachting in juni 2020, de Kamer over de bevindingen ten aanzien van onnodige sekseregistratie.

Actielijnen 2020-2021

Digitale inclusie

• In 2020 geven we met de Direct Duidelijk Brigade een extra impuls aan begrijpelijke overheidstaal en communicatie. Door het hele land organiseren we in 2020 sessies (‘Direct Duidelijk Tour’). Voor de zomer zijn we gestart met een digitale Direct Duidelijk Tour. Afhankelijk van het verloop van de coronacrisis vinden fysieke bijeenkomsten van de brigade in het derde of vierde kwartaal van 2020 weer plaats. Er worden burgerpanels ingezet om te toetsen of teksten merkbaar beter en begrijpelijker zijn geworden voor mensen. De Direct Duidelijk Brigade verzamelt daarnaast goede voorbeelden, maakt deze breed beschikbaar en zet lokale netwerken op. Ook onderzoekt de brigade welke instrumenten kunnen worden aangeboden aan overheidsorganisaties om hen te ondersteunen.
• Uit de nulmeting van Stichting Accessibility blijkt dat 1 op de 3 overheidswebsites al redelijk tot goed toegankelijk is, maar dat de meeste websites nog niet volledig aan alle toegankelijkheidseisen voldoen. In 2020 werken we met alle overheidsorganisaties, Digitoegankelijk.nl en Gebruiker Centraal verder aan het toegankelijker maken van websites en apps conform het Tijdelijk Besluit Digitale Toegankelijkheid. In september 2020 moeten alle overheidsorganisaties voldoen aan de richtlijn. Dat houdt concreet in dat ze de toegankelijkheidsstandaard moeten toepassen én via een openbare toegankelijkheidsverklaring zichtbaar moeten maken hoe ver zij daarmee gevorderd zijn. In september zijn (online) informatiebijeenkomsten georganiseerd, is geïnventariseerd hoe ver overheden al gevorderd zijn met het voldoen aan de verplichting en zijn overheden geadviseerd hoe zij hun websites en toegankelijkheidsverklaringen kunnen verbeteren.
• In 2020 voert de VNG een behoefte-onderzoek uit onder gemeenten, waarin wordt onderzocht welke knelpunten gemeenten ervaren op het gebied van digitale inclusie en welke wensen zij hebben voor de ondersteuning van mensen. Dit onder andere met het oog op het organiseren van structurele hulp.
• We werken samen aan het Tel mee met Taal programma, dat zich van 2020-2024 onder andere richt op de ontwikkeling van monitoring en kwaliteit van het cursusaanbod basisvaardigheden.
• Afhankelijk van het verloop van de coronacrisis zetten we in 2020 nog 60 informatiepunten Digitale Overheid op. In 2021 wordt het netwerk van informatiepunten in heel Nederland uitgerold.
• Door middel van 3 proeftuinen (in Groningen, Amsterdam en Tilburg) onderzoeken we hoe we het bereik van het ondersteuningsaanbod kunnen
  vergroten door het aanbod beter aan te laten sluiten op het dagelijkse leven van mensen.
• We zetten in op het vergroten van digitaal bewustzijn binnen de driehoek digitale inclusie, informatieveiligheid en publieke waarden. Onze activiteiten zijn erop gericht dat mensen: kunnen bijblijven met technologie; kansen kunnen benutten en weerbaar zijn voor de risico’s; kunnen meepraten over de (digitale) samenleving die we met elkaar willen zijn.
• In 2020 wordt het lesprogramma ‘Doe je digiding!’ landelijk opgezet, waarna deze nog doorloopt in 2021. Het lespakket richt zich op VMBO/MBO en bereidt jongeren voor op het 18 jaar worden. Het gaat om een samenwerking met de Alliantie Digitaal Samenleven.

Digitale identiteit

• Door het verder vormen van een Nederlandse visie op digitale identiteit en tegelijkertijd blijven doen van experimenten binnen de kaders van deze visie ontwikkelt de overheid een steeds duidelijker kader waarbinnen we in Nederland toepassingen accepteren die ons helpen om te gaan met onze digitale identiteit.
• In 2020 stellen we een visie op over de rol van de overheid in de infrastructuur voor een digitale identiteit. Een van de elementen hierin wordt het concept van een door de overheid uitgegeven, betrouwbare digitale bronidentiteit. Een bronidentiteit die – net als het paspoort in de fysieke wereld – gebruikt kan worden om de interactie met verschillende organisaties te ondersteunen. We voeren experimenten uit rond het gebruik van digitale identiteitstoepassingen in de praktijk.BZK gaat door met de experimenten rond de ontwikkeling van een virtuele identiteit (vID), de Known Traveller Digital Identity (KTDI) en het in Europees verband onderzoeken van het concept Self Sovereign Identity.
• We werken aan het inloggen bij digitale overheidsdiensten op een betrouwbaarheidsniveau dat past bij de gevoeligheid van de gebruikte persoonsgegevens. Het betrouwbaarheidsniveau van inloggen door bedrijven bij de overheid (met eHerkenningsmiddelen) wordt geleidelijk naar niveau 3 (eIDAS-betrouwbaarheidsniveau ‘Substantieel’) verhoogd. In 2020 wordt binnen de overheid het inloggen met tweestapsverificatie gestimuleerd. Het streven is dat alle burgers eind 2020 toegang hebben tot deze meer betrouwbare inlogmethode. De methode met alleen een loginnaam en wachtwoord kan daarmee worden beëindigd.
• Er komen verbredingsmogelijkheden en private alternatieven voor DigiD. De planning is dat in het vierde kwartaal van 2020 private middelen (via een tijdelijke toelating) voor burgers beschikbaar gesteld worden. Hiermee kunnen zij inloggen bij overheidsdienstverleners en bijvoorbeeld ook bij zorgpartijen.
• We ondersteunen de bredere beschikbaarheid van eHerkenningsmiddelen. Sommige bedrijven gebruiken eHerkenning alleen om belastingaangifte te doen en maken daarvoor kosten. We zorgen ervoor dat die bedrijven voor deze kosten gecompenseerd worden. Dit is eind 2020 gerealiseerd.
• We brengen de herstelmogelijkheden van inlogmiddelen verder op orde, zodat burgers die slachtoffer worden van identiteitsfraude beter kunnen worden geholpen.
• Voor het programma Reisdocumentenstelsel wordt in 2020 een reactie geschreven op het advies van het Bureau-ICT-Toetsing (BIT). Daarna volgt een wetgevingstraject.
• Met de invoering van de Elektronische Nederlandse Identiteitskaart wordt het via een extra functionaliteit op de ID-kaart mogelijk om elektronisch bij de overheid op niveau ‘hoog’ in te loggen. De invoering hiervan vindt (na wijziging van de Paspoortwet) in het eerste kwartaal van 2021 plaats.
• De komende periode zal het programma Machtigen volledig herijkt worden. De eerste prioriteit ligt bij het massaal aansluiten van de sector zorg op vrijwillig machtigen, omdat hier het grootste maatschappelijke belang ligt. De Kamer wordt bij de eerstvolgende voortgangsrapportage over het programma Machtigen geïnformeerd over de opgelopen vertragingen en de acties die naar aanleiding daarvan in gang zijn gezet.

Regie op gegevens

De invoering van regie op gegevens volgt de lijnen van de beleidsbrief hierover uit 2019. Om de ambities rond delen, inzage en correctie te realiseren, wordt er in 2020-2021 ingezet op de volgende acties:

• In 2020 komt er een interbestuurlijk afgestemde planning voor de stapsgewijze invoering van regie op gegevens. Onderdeel daarvan is het maken van afspraken met de partijen die de gegevens van burgers willen ontvangen, en met de intermediaire dienstverleners die via apps en tools de beweging mede mogelijk maken.
• Delen van gegevens. We stellen overheidsbrede (juridische) kaders op voor het delen van gegevens met private organisaties. Die kaders verankeren we in de Wet digitale overheid en zo nodig ook in andere wetten. De eerste voorstellen voor hoe we dat gaan regelen zijn naar verwachting eind 2020 gereed voor adviesaanvragen. Na de pilot met het delen van gegeven met woningcorporaties, zullen in 2020 de voorwaarden voor het delen daarvan in kaart worden gebracht. We beproeven een 2.0 versie van de ‘Blauwe Knop’.
• Eenmalige gegevensverstrekking. We onderzoeken wat er moet worden vastgelegd in wetgeving. Denk daarbij aan de juridische basis voor het centraal meldpunt, stelselbrede afspraken en standaarden en het vastleggen van de stelselverantwoordelijkheid van de minister van BZK. Het streven is nog steeds dat burgers vanaf eind 2020 in MijnOverheid kunnen zien voor welke gegevens al het principe van eenmalige gegevensverstrekking geldt.
• Inzage en correctie. We doen een proef met een overheidsbreed, organisatie-overstijgend oplosteam voor knellende situaties die ontstaan door toepassing van een verkeerd gegeven. Het doel is om de problemen die het gevolg zijn van het verkeerde gegeven snel recht te kunnen zetten. De verwachting is dat het oplosteam eind 2020 kan beginnen. Burgers vinden in MijnOverheid welke organisaties, voor welk doel, welke basisgegevens ontvangen, en kunnen er direct naar het juiste loket om basisgegevens te corrigeren. Het streven is dat de eerste resultaten hiervan eind 2020 zichtbaar zijn.
• De leerervaringen en de gebruikersbeleving bij de toepassing van regie op gegevens gaan we in 2020 systematischer op een rij zetten en delen met sectoren en partijen die investeringen willen doen op dit terrein.

Stelsel van basisregistraties

• De positie van burgers en ondernemers zal worden versterkt, onder meer door het instellen van een centraal meldpunt voor het melden en oplossen van problemen door onjuiste gegevens in basisregistraties. Dit meldpunt is eind 2020 ingericht.
• We hebben bij de gebruikers van basisregistraties onderzocht wat belemmeringen zijn voor verplicht gebruik en eenmalige verstrekking van de gegevens in basisregistraties.
• We onderzoeken wat er moet worden vastgelegd in wetgeving. Denk daarbij aan de juridische basis voor het centraal meldpunt, stelselbrede afspraken en standaarden en het vastleggen van de stelselverantwoordelijkheid van de minister van BZK.
• We stellen in 2020 een toekomstbeeld op voor het stelsel van basisregistraties, met daarin stelselbrede afwegingskaders voor privacy, openbaarheid en kwaliteitsbeleid. Eind 2020 is dit toekomstbeeld gereed.
• Jaarlijks monitort het CBS de kwaliteit van gegevens op stelselniveau. Hieruit komt naar voren waar er nog geen koppelingen kunnen worden gelegd tussen gegevens over personen, bedrijven en gebouwen in het stelsel. Onder regie van BZK pakken de basisregistraties deze zwakke punten aan.

Basisregistratie Personen

• In 2020 wordt een voortgangsrapportage over de stand van zaken van de doorontwikkeling van de BRP aan de Tweede Kamer verzonden (Ontwikkelagenda BRP/toekomst BRP). Er wordt samen met belanghebbenden gewerkt aan een ontwikkelagenda voor middellange en lange termijn. Er zijn in 2020 richtinggevende kaders opgesteld, evenals een eerste concept-ontwikkelagenda voor wijzigingen in het BRP-stelsel. De werkgroep Toekomst BRP (met deelnemers vanuit gemeenten en uitvoeringsorganisaties) leverde eind mei een notitie op met 9 strategische keuzes en daarbij horende principes voor de doorontwikkeling van de BRP. De resultaten van het in 2019/2020 uitgevoerde veiligheidsonderzoek en het internationaal onderzoek naar de ontwikkelingen van bevolkingsregistraties worden meegenomen bij het maken van keuzes voor de ontwikkelagenda.
• In 2020 worden ook kleine stappen gezet om de BRP te verbeteren. Zo wordt de mogelijkheid voor mensen om hun levenloos geboren kind te laten registreren in de BRP uitgebreid en worden eerste stappen gezet om de registratie van niet-ingezetenen te verbeteren. Het wordt mogelijk om het overlijden van niet-ingezetenen in Nederland te registreren en er worden voorbereidingen getroffen om contactgegevens van niet-ingezetenen te kunnen registreren aan de RNI-loketten (RNI = Registratie Niet Ingezetenen).
• Eind 2020 wordt aan de Tweede Kamer gerapporteerd over de voortgang van LAA. De inwerkingtreding van de wetswijziging om de aanpak wettelijk te verankeren. Staat gepland voor 1 juli 2021.