NL DIGIbeter - Agenda Digitale Overheid

De wereld verandert in rap tempo. Nederland digitaliseert en dat biedt grote kansen om dingen slimmer te doen. We willen als overheid, in de meest brede zin van het woord, die kansen benutten. Tegelijkertijd is het van groot belang dat we ook de autonomie van de burger respecteren.

De Grondwet en de daaruit voortvloeiende publieke waarden zoals privacy, zelfbeschikking en gelijkheid zijn juist bij de voortschrijdende digitalisering essentieel om te borgen. Niet alleen wij constateren dit, ook de WRR, de Nationale Ombudsman en het Rathenau Instituut hebben hierover geadviseerd.

Vandaag de dag wordt veel gesproken over de kansen die, bijvoorbeeld, kunstmatige intelligentie, blockchain, bitcoins en drones bieden. En overal zien we dat overheden, bedrijven en instellingen investeren in nieuwe technische mogelijkheden omdat ze kansen zien voor het verbeteren van hun taken, diensten of producten. Hierbij ontstaan ook vragen. Soms zijn dit vragen waarop we als samenleving nog geen antwoord hebben. Wat betekent het uitwisselen van persoonlijke gegevens bijvoorbeeld voor ieders veiligheid en privacy? Hoe zorgen we ervoor dat die gegevens goed beschermd zijn? Hoe voorkomen we dat digitalisering ten koste gaat van belangrijke waarden als gelijkheid en democratie? En hoe garanderen we dat iedereen mee kan blijven doen in onze samenleving?

We gaan niet alleen het debat hierover organiseren, maar ook concreet aan de slag. Zo streven we naar meer autonomie van burgers en ondernemers. Dat betekent dat we ervoor gaan zorgen dat burgers en ondernemers op één plek dingen met overheden en instellingen kunnen regelen die aan hun persoon gekoppeld zijn. Denk daarbij aan de mogelijkheid om zelf persoonlijke gegevens aan te passen, het hebben van inzicht in geregistreerde gegevens over jezelf, het toestemming kunnen geven voor gebruik van je persoonlijke gegevens, en het beheer van je digitale identiteit en je digitale inlogmiddelen.

Context van de agenda

Deze agenda staat natuurlijk niet op zichzelf. De Nederlandse Digitaliserings­strategie, Nederland Digitaal, is een kabinetsbrede strategie over álles wat met digitalisering te maken heeft. De Agenda Digitale Overheid richt zich op de overheid en het contact met burgers en ondernemers. Ook op het gebied van cyberveiligheid is er een aparte agenda, namelijk de Nederlandse Cyber Security Agenda.

Deze Agenda Digitale Overheid is een agenda van alle overheden gezamenlijk en legt de verbinding met belangrijke publieke en private partners. Deze agenda kan daarom niet los gezien worden van onder meer het Interbestuurlijk Programma van het Rijk en de medeoverheden, de Digitale Agenda 2020 van de VNG, Common Ground van de gemeenten en De Digitale Samenleving van de VSNU en de Europese Digitale Agenda. Het maken en uitvoeren van de agenda doen we dan ook samen met een grote diversiteit aan partners. Belangrijke partners zijn de uitvoeringsorganisaties, bedrijven, kennisinstellingen, de klankbordgroep burgers en de klankbordgroep bedrijven en Europese organisaties. Verder moet onze digitalisering uiteraard aansluiten bij Europese afspraken, zoals de Talinn-verklaring over de eOverheid in Europa.

Andere manier van werken

In deze Agenda Digitale Overheid zetten we de behoeften en rechten van burgers en ondernemers centraal. En daarmee ook maatschappelijke uitdagingen op gebieden als veiligheid en zorg. We zijn realistisch en werken in een tempo dat aansluit bij de ontwikkelingen van deze tijd. De complexiteit van de vraagstukken vraagt dat we als overheden gezamenlijk én met leiderschap verantwoordelijkheid nemen voor het oplossen daarvan. Digitalisering is meer dan bedrijfsvoering, het is een onderwerp voor op de bestuurstafels. En omdat digitalisering zich niet aan landsgrenzen houdt, werken we nauw samen met andere Europese landen.

Concreet betekent dit dat we gaan experimenteren om te kunnen innoveren, ook in Europees verband. Dat vraagt leiderschap en een coalition of the willing. Nederland zoekt hierbij actief de verbinding met Europese partners. Daarbij doen we dingen die we nog niet eerder deden. Zo gaan we burgers en ondernemers al in de ontwikkelfase van nieuwe diensten betrekken. We investeren in onderzoek en gaan risico’s op mislukkingen niet uit de weg. Samenwerking is hierbij belangrijk: zowel binnen de overheid als met bedrijven, maatschappelijke organisaties en de wetenschap. Daarnaast zorgen we ervoor dat iedereen binnen de overheid de juiste kennis heeft van digitalisering, van werkvloer tot top. En als dat nodig is maken we nieuwe wetten, zoals de Wet Digitale overheid.

Voortbouwen op de basis

Overheidsorganisaties, als gemeenten, UWV en DUO, staan dagelijks in contact met burgers of ondernemers. Ze zijn daarmee in belangrijke mate het gezicht van de overheid en spelen dan ook een grote rol bij de sturing op de voorzieningen van de basisinfrastructuur. Bepalen wat we gaan doen, is beleid. Hoé we dat beleid vervolgens uitvoeren, ligt nadrukkelijk bij deze organisaties. Alleen door nauw samen te werken, houden we verbinding tussen beleid en uitvoering.

We hebben een breed pakket aan bestaande voorzieningen die veilig en betrouwbaar moeten zijn, zoals DigiD en MijnOverheid. Daarnaast is het overheidsbeleid om toe te werken naar breed gebruik van standaarden, zoals Standard Business Reporting. Hiermee kunnen ondernemers hun gegevens eenmalig vastleggen en deze vervolgens eenvoudig hergebruiken. De basisregistraties, zoals de Basis­registratie Personen en de Basisregistratie Grootschalige Topografie, leveren de nodige gegevens voor de dienstverlening aan burgers en ondernemers. Hier zijn we trots op. Deze voorzieningen, afspraken, standaarden en registraties vormen een solide basis waarop we verder bouwen. Veel voorzieningen vergen een moderniserings­slag, zeker met het oog op de versterking van de autonomie van burgers en ondernemers. De voorzieningen voor de digitale identiteit en het digitaal machtigen zijn daarbij cruciaal.

De modernisering van de basisinfrastructuur doen we in kleine, logische en beheerste stappen. Jaarlijks stellen we daarvoor een plan op. Continuïteit van dienstverlening staat daarbij voorop. Bij nieuwe eisen gaan we eerst een uitvoerings­toets doen. Tegelijkertijd innoveren we door nieuwe toepassingen uit te proberen.

In het wetsvoorstel Digitale Overheid wordt de wettelijke basis gelegd voor de gehele basisinfrastructuur (GDI). Onderdeel hiervan zijn regels over informatie­veiligheid en privacy. Het wetsvoorstel biedt daarmee de grondslag om overheidsinstanties te verplichten open standaarden te gebruiken. Ook toezicht en handhaving krijgt hiermee een wettelijke basis. Hiermee geven we invulling aan de één-overheids-gedachte, in het belang van de burger en ondernemer.

Agenda en financiering

We willen de komende jaren veilig, snel en betrouwbaar diensten verlenen en maatschappelijk vraagstukken aanpakken, met voortdurende aandacht voor grondrechten en publieke waarden. Dit alles vraagt tijd en geld. We kunnen niet alles in één keer en we moeten bij de tijd blijven. Op weg naar het bereiken van onze doelen staan we open voor gesprek en nieuwe inzichten. Daarom is deze agenda niet in beton gegoten. Wel actualiseren we de agenda in ieder geval elk jaar.

Voor de financiering van de agenda is er – naast het reguliere begrotingsgeld van de betrokken overheden – een Investeringspost Digitale Overheid beschikbaar op de begroting van het ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Feiten en cijfers

Burgers en ondernemers maken steeds meer gebruik van de voorzieningen van de digitale overheid. Bijvoorbeeld, bij het gebruik van de basisregistraties gaat het om niet geringe gebruikscijfers. Dit draagt eraan bij dat Nederland in vergelijking tot andere Europese landen het goed doet. Bij de digitale dienstverlening rond life-events staat Nederland op een negende plaats. Daar kan nog veel gewonnen worden door het volledig digitaal doorlopen van procedures. Dat sluit aan op de ambities van deze agenda: het recht op digitale dienstverlening, dienstverlening begrijpelijk en toegankelijk maken en machtigen.