Vraag
Ieder succesvol dataproject, begint met een scherpe vraag. Welk maatschappelijk vraagstuk wilt u oplossen, wat wilt u daar precies over weten en wat wilt u bereiken met het beantwoorden van de vraag?
Bedenk dat datagedreven werken geen doel op zich is en stel uzelf de vraag: is datagedreven werken de juiste aanpak?
Tools om de vraag helder te krijgen
Aanbevelingen rapport Tussen droom en data
ABDTOPConsult heeft het rapport ‘Tussen droom en data …; verkenning ecosysteem voor een datagedreven overheid’ uitgebracht, met aanbevelingen voor overheidsorganisaties om de transitie naar een datagedreven organisatie te maken.
Datagedreven Innovatie Canvas
Het Datagedreven Innovatie Canvas (DatCan) is gebaseerd op een management tool: het business model canvas. Dit is aangepast voor dataprojecten en vertaald voor toepassing binnen de publieke sector.
De ‘Challenge Canvas’
Deze tool is ontwikkeld door Novum, het ontwikkellab van de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Het helpt om de juiste vraag te stellen vanaf dag één binnen een project, door de verschillende facetten van het probleem en de geplande oplossing in kaart te brengen.
De ‘Challenge Canvas’ helpt u ook bij het beantwoorden van de vraag of datagedreven werken de juiste aanpak is bij uw vraagstuk.
De WMK-toets
De WMK-toets is een methode voor het maken van een afweging voor juist gebruik van gegevens. WMK staat voor Willen, Mogen, Kunnen. De toets helpt organisaties om in een korte tijd ‘het goede gesprek’ te voeren over een voorliggende gegevensvraag én tot een betere onderbouwing en vastlegging van de gemaakte afweging en (voorgesteld) besluit te komen.
Aanpak
Verschillende organisaties maakten handreikingen die richting geven aan datagedreven werken. Deze handreikingen bieden een overzicht van waar u aan moet denken bij het opstarten en vormgeven van een datagedreven aanpak.
Tools om van start te gaan
Datagedreven Policy Lab – Experiment Aardgasvrije wijken Zoetermeer
Het Policy Lab is een onderzoeksprogramma van TNO voor datagedreven beleid waarbij, samen met overheidsorganisaties, beleidsexperimenten worden uitgevoerd. In 2020 heeft TNO een methodiek ontwikkeld voor datagedreven werken, samen met de gemeente Zoetermeer. Data van het sociaal domein en het energiedomein zijn gecombineerd en die kunnen tot nieuwe inzichten voor de warmtetransitie. Het eindrapport van dit datagedreven Policy Lab bevat een datagedreven beleidsmodel voor sociale opgaven in de warmtetransitie en een bijbehorende handleiding voor gemeenten, zodat zij zelf een dergelijk experiment kunnen uitvoeren.
Ontwikkelmodel Datagedreven Gemeente
Het gebruik van datatoepassingen geeft gemeenten veel nieuwe mogelijkheden om doelstellingen te bereiken. Is uw gemeente daar klaar voor? Om daar inzicht in te krijgen, ontwikkelden A&O fonds Gemeenten, VNG Realisatie en adviesbureau Berenschot het Ontwikkelmodel Datagedreven Gemeente. Gemeente Moerdijk maakte gebruik van het model: “We zien nu al dat het echt meerwaarde heeft voor de organisatie.”
Handreiking ‘Datagedreven werken, wat is er voor nodig?’
Een uitgebreide handreiking opgesteld in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid. De handreiking schetst een datagedreven toekomstbeeld met een grondige analyse van de datagedreven werkwijze en de onderliggende juridische basis.
Handreiking ‘Regie op data uit de stad’
Een andere, uitgebreide handreiking specifiek voor gemeenten opgesteld in opdracht van VNG Realisatie en Stichting Stedenlink. De handreiking is een rapport op basis van een verkennend onderzoek en biedt naast tips en uitleg ook vier uitvoerig beschreven case studies van gemeenten die met data aan de slag zijn gegaan.
Ontwikkelmodel Datagedreven Gemeente
Is uw gemeentelijke organisatie er klaar voor om te profiteren van de mogelijkheden die datatoepassingen kunnen bieden? VNG Realisatie ontwikkelde samen met A&O fonds Gemeenten en Berenschot het Ontwikkelmodel Datagedreven Gemeente, waarmee gemeenten deze vraag makkelijk kunnen beantwoorden om een eerste stap te zetten in het datagedreven werken.
Wegwijzer Datagedreven Werken
Deze wegwijzer van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) geeft uitleg over data, het werken met data, en informatie over hoe u zelf aan de slag kunt met een dataproject. Het is een uitstekende bron van informatie die tevens inzicht geeft in enkele voorbeeldprojecten.
Datakoers van DGWB
De DG Water & Bodem (onderdeel van het ministerie van IenW) heeft een datakoers laten ontwikkelen, en het resultaat gepubliceerd. De uiteindelijke publicatie geeft concreet inzicht in alle overwegingen die gedaan zijn bij het vaststellen van de datakoers en biedt daarmee een uniek inzicht achter de schermen bij hetgeen komt kijken bij het bepalen van een datastrategie.
Meer weten? Neem dan contact op met Gijs van Schouwenburg van IenW.
Handleiding voor Data Science projecten
Deze handleiding voor AI-projecten binnen de overheid is opgesteld aan de hand van het AI-project binnen Rijkswaterstaat. Het geeft daarbij meer inzicht in de levenscyclus van Data Science projecten en is gebaseerd op ervaringen uit 2019 met complexe data gedreven oplossingen, waarbij met behulp van Machine Learning de inspectie van bouwwerken werd geoptimaliseerd.
Data in de Stad
Deze online magazine van Platform31, gemaakt in opdracht van het ministerie van BZK, gaat in op hoe je data kunt inzetten en hoe je daarbij rekening houdt met publieke waarden. Het geeft hierbij goed inzicht achter enkele sterke praktijkvoorbeelden van enkele Nederlandse gemeentes.
Data governance self-assessment bij het Rijk
De data governance self-assessment is een tool waarin de gebruiker met een vragenlijst van 43 vragen, verdeeld over acht thema’s, kan ontdekken op welke gebieden zijn of haar organisatie sterk scoort en welke ambitie de organisatie heeft om hieraan te werken.
Datagedreven onderzoek naar de leerloopbaan van studenten
Een werkwijze van onder andere Dienst Uitvoering Onderwijs, ROC Twente en Hutspot. De publicatie van het onderzoek staat bol met praktijkvoorbeelden, handige tips en trucs, en overzichtelijke visualisaties van werkprocessen die op een hele toegankelijke wijze worden gebracht. Deze publicatie is een goede inspiratiebron voor elk datagedreven initiatief.
Principes voor de digitale samenleving
VNG Realisatie heeft samen met gemeenten deze principes ontwikkeld om zo een gezamenlijk kader te creëren voor de omgang met dilemma’s die voortkomen uit digitalisering en publieke waarden. Naast de principes biedt het document ook sterk afgebakende definities van de terminologie, zodat een eenduidig beeld ontstaat.
Quickscan Datagedreven werken
Verdonck Klooster & Associates ontwikkelde in samenwerking met het Ministerie van SZW de Quickscan Datagedreven werken. De quickscan geeft direct (en indien gewenst anoniem) een beeld van het huidige niveau binnen de organisatie ten aanzien van datagedreven werken, door 25 vragen te beantwoorden op vijf thema’s.
Datawerkplaats Utrecht Data School
De Universiteit Utrecht publiceert in de datawerkplaats tools die zich nog in conceptuele fases bevinden, maar die wel al voor organisaties van toegevoegde waarde kunnen zijn.
Tools van NORA/GEMMA:
- Begrippenkader gegevensmanagement: wat is gegevensmanagement? Wat is de definitie, en wat zijn de verwante begrippen? Lees dit en meer in het begrippenkader opgesteld door NORA.
Inzichten en tips van experts en uit de praktijk
Uit interviews met experts kwamen de volgende tips naar voren:
- “Data kan helpen afwegingen te maken: kan dat woningbouwproject doorgaan als de maximumsnelheid lager wordt? Of moet de boer die in de omgeving is gevestigd worden uitgekocht? Zonder een compleet beeld van de situatie in data, kun je die afweging minder goed maken.” Maarten Schurink, Secretaris-Generaal bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
- “Hoe mooi is het om met data bij te dragen aan effectiever beleid, efficiëntere bedrijfsvoering en daarmee een fijnere stad te creëren voor de inwoners, bedrijven en bezoekers van jouw stad.” Tanaquil Arduin, Chief Data Officer (CDO) bij de gemeente Den Haag.
- “Om te zorgen dat er goede vragen worden gesteld moet je bewustwording creëren. Dat zorgt ervoor dat beleidsmakers weten wat er speelt bij data scientists en ook dat data scientists gevoel krijgen voor wat er belangrijks is bij beleid.” Magchiel van Meeteren, Chief Information Officer bij BZK.
