Vraag
Ieder succesvol dataproject begint met een scherpe vraag. Welk maatschappelijk vraagstuk wil je oplossen? Wat wil je daar over weten en wat wil je bereiken met het beantwoorden van de vraag? Bedenk dat datagedreven werken geen doel op zich is en stel jezelf de vraag: is datagedreven werken in dit geval de juiste aanpak?
Tools om de vraag helder te krijgen
Aanbevelingen rapport ‘Tussen droom en data’
Aanbevelingen voor overheidsorganisaties om de transitie naar een datagedreven organisatie te maken. Uitgebracht door ABDTOPConsult.
Datagedreven Innovatie Canvas
Het Datagedreven Innovatie Canvas (DatCan) is gebaseerd op een managementtool: het business model canvas. Aangepast voor dataprojecten en vertaald voor toepassing binnen de publieke sector.
Challenge Canvas
Stel vanaf dag 1 de juiste vraag binnen een project. Dit door de verschillende facetten van het probleem en de geplande oplossing in kaart te brengen. De Challenge Canvas helpt ook bij het beantwoorden van de vraag of datagedreven werken de juiste aanpak is bij het vraagstuk. Ontwikkeld door Novum, het ‘ontwikkellab’ van de Sociale Verzekeringsbank (SVB).
De WMK-toets
De WMK-toets (Willen, Mogen, Kunnen) helpt bij het maken van een afweging voor juist gebruik van gegevens. De toets helpt organisaties om in een korte tijd ‘het goede gesprek’ te voeren over een voorliggende gegevensvraag én tot een betere onderbouwing en vastlegging van de gemaakte afweging en (voorgesteld) besluit te komen. Vanwege veiligheids- en toegankelijkheidseisen kunnen we deze tool niet meer delen.
Aanpak
Verschillende organisaties hebben handreikingen gemaakt die richting geven aan datagedreven werken. Ze geven een overzicht van waar je aan moet denken bij het opstarten en vormgeven van een datagedreven aanpak.
Tools om van start te gaan
Datagedreven Policy Lab – Experiment Aardgasvrije wijken Zoetermeer
Dit eindrapport bevat een datagedreven beleidsmodel voor sociale opgaven in de warmtetransitie en een bijbehorende handleiding voor gemeenten. Zo kunnen zij zelf een dergelijk experiment uitvoeren. Het Policy Lab is een onderzoeksprogramma van TNO voor datagedreven beleid waarbij, samen met overheidsorganisaties, beleidsexperimenten worden uitgevoerd. In 2020 heeft TNO een methodiek ontwikkeld voor datagedreven werken, samen met de gemeente Zoetermeer. Data van het sociaal domein en het energiedomein zijn gecombineerd en die kunnen tot nieuwe inzichten voor de warmtetransitie leiden.
Ontwikkelmodel Datagedreven Gemeente
Het gebruik van datatoepassingen geeft gemeenten veel nieuwe mogelijkheden om doelstellingen te bereiken. Om daar inzicht in te krijgen, ontwikkelden A&O fonds Gemeenten, VNG Realisatie en adviesbureau Berenschot het Ontwikkelmodel Datagedreven Gemeente. Gemeente Moerdijk maakte gebruik van het model: “We zien nu al dat het echt meerwaarde heeft voor de organisatie.”
Handreiking ‘Datagedreven werken, wat is er voor nodig?’
Een uitgebreide handreiking opgesteld in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid. De handreiking schetst een datagedreven toekomstbeeld met een grondige analyse van de datagedreven werkwijze en de onderliggende juridische basis.
Handreiking ‘Regie op data uit de stad’
Een andere, uitgebreide handreiking specifiek voor gemeenten opgesteld in opdracht van VNG Realisatie en Stichting Stedenlink. De handreiking is een rapport op basis van een verkennend onderzoek en biedt naast tips en uitleg ook 4 uitvoerig beschreven case studies van gemeenten die met data aan de slag zijn gegaan.
Ontwikkelmodel ‘Datagedreven Gemeente’
Is jouw gemeentelijke organisatie klaar voor de mogelijkheden die datatoepassingen kunnen bieden? VNG Realisatie ontwikkelde samen met A&O fonds Gemeenten en Berenschot het Ontwikkelmodel Datagedreven Gemeente, waarmee gemeenten deze vraag makkelijk kunnen beantwoorden om een eerste stap te zetten in het datagedreven werken.
Wegwijzer Datagedreven Werken
Deze wegwijzer geeft uitleg over data, het werken met data en informatie over hoe je zelf aan de slag kunt met een dataproject. Het is een uitstekende bron van informatie die ook inzicht geeft in voorbeeldprojecten. De wegwijzer is ontwikkeld door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW).
Datakoers van DG Water & Bodem
De DG Water & Bodem (onderdeel van het ministerie van IenW) heeft een datakoers laten ontwikkelen en het resultaat gepubliceerd. De publicatie geeft concreet inzicht in alle overwegingen die gedaan zijn bij het vaststellen van de datakoers. Het biedt daarmee een uniek inzicht achter de schermen bij wat er komt kijken bij het bepalen van een datastrategie. Meer weten? Neem dan contact op met Gijs van Schouwenburg van IenW: gijs.van.schouwenburg@ILenT.nl
Handleiding voor Data Science projecten
Deze handleiding geeft inzicht in de levenscyclus van Data Science projecten. Het is gebaseerd op ervaringen uit 2019 met complexe datagedreven oplossingen, waarbij met behulp van Machine Learning de inspectie van bouwwerken werd geoptimaliseerd. Deze handleiding voor AI-projecten binnen de overheid is opgesteld aan de hand van het AI-project binnen Rijkswaterstaat.
Data in de Stad
Dit online magazine van Platform31, gemaakt in opdracht van het ministerie van BZK, gaat in op hoe je data kunt inzetten en hoe je daarbij rekening houdt met publieke waarden. Het magazine geeft inzicht in enkele sterke praktijkvoorbeelden van een aantal Nederlandse gemeenten.
Data governance self-assessment bij het Rijk
Een tool met een vragenlijst van 43 vragen, verdeeld over 8 thema’s. De gebruiker ontdekt op welke gebieden de eigen organisatie sterk scoort en de ambitie om hieraan te werken.
Datagedreven onderzoek naar de leerloopbaan van studenten
Een werkwijze van onder andere Dienst Uitvoering Onderwijs, ROC Twente en Hutspot. De publicatie van het onderzoek bevat tal van praktijkvoorbeelden, handige tips en trucs en overzichtelijke visualisaties van werkprocessen, op een toegankelijke wijze gebracht. Een goede inspiratiebron voor elk datagedreven initiatief.
Principes voor de digitale samenleving
Principes om een gezamenlijk kader te creëren voor de omgang met dilemma’s die voortkomen uit digitalisering en publieke waarden. Ontwikkeld door VNG Realisatie samen met gemeenten. Het document bevat ook afgebakende definities van de terminologie, voor een eenduidig beeld.
Quickscan Datagedreven werken
Deze quickscan geeft direct (en indien gewenst anoniem) een beeld van het huidige niveau binnen de organisatie ten aanzien van datagedreven werken. Dit door 25 vragen op 5 thema’s te beantwoorden. Ontwikkeld door Verdonck Klooster & Associates en het ministerie van SZW.
Datawerkplaats Utrecht Data School
De datawerkplaats van de Universiteit Utrecht bevat tools voor organisaties. Deze tools ondersteunen bij bijvoorbeeld maatschappelijke vraagstukken en het meten van morele gevoeligheid ten opzichte van data-praktijken binnen een organisatie.
Tools van NORA/GEMMA:
- Begrippenkader gegevensmanagement: wat is gegevensmanagement? Wat is de definitie, en wat zijn de verwante begrippen? Lees dit en meer in het begrippenkader opgesteld door NORA.
Inzichten en tips van experts en uit de praktijk
Uit interviews met experts kwamen de volgende tips naar voren:
- “Data kan helpen afwegingen te maken: kan dat woningbouwproject doorgaan als de maximumsnelheid lager wordt? Of moet de boer die in de omgeving is gevestigd worden uitgekocht? Zonder een compleet beeld van de situatie in data, kun je die afweging minder goed maken.” Maarten Schurink, Secretaris-Generaal bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
- “Hoe mooi is het om met data bij te dragen aan effectiever beleid, efficiëntere bedrijfsvoering en daarmee een fijnere stad te creëren voor de inwoners, bedrijven en bezoekers van jouw stad.” Tanaquil Arduin, Chief Data Officer (CDO) bij de gemeente Den Haag.
- “Om te zorgen dat er goede vragen worden gesteld moet je bewustwording creëren. Dat zorgt ervoor dat beleidsmakers weten wat er speelt bij data scientists en ook dat data scientists gevoel krijgen voor wat er belangrijks is bij beleid.” Magchiel van Meeteren, Chief Information Officer bij BZK.
