Denk bij het vormgeven van je datagedreven aanpak ook na over de ethische en juridische aspecten die een rol spelen bij het datavraagstuk. Voorbeelden hiervan zijn:
- De privacy van de burger;
- Gelijke behandeling;
- Het belang van transparantie;
- De menselijke component;
- Organisatie-aspecten.
Om risico’s bij deze aspecten in kaart te brengen zijn diverse tools online beschikbaar.
Tools ethische en juridische aspecten
Normenkader voor data en algoritmen van Defensie
De Ethische Data Assistent (DEDA) van de Universiteit Utrecht
Juridische aspecten van algoritmen die besluiten nemen – Een verkennend onderzoek
SATORI-model (EIA)
Big Data Model GEB Rijksdienst
Data Protection Impact Assessment (DPIA)
Model gegevensbeschermingseffectbeoordeling Rijksdienst
Privacy handreiking
Handreiking over privacy en de toepassing van de AVG bij datagedreven onderzoek naar de leerloopbaan van studenten. Initiatief van onder andere Dienst Uitvoering Onderwijs, ROC Twente en Hutspot. Bedoeld voor onderwijsinstellingen die ‘AVG-proof’ aan de slag willen met datagedreven onderzoek. Je vindt de privacy handreiking onderaan de webpagina ‘Coalitie Datagedreven Onderzoek’.
Toolbox Ethisch Verantwoorde Innovatie
Tools van NORA/GEMMA:
- Wettelijke kaders en regelgeving gegevensmanagement: Welke wetten en regelgeving bestaan er rijksbreed, die van invloed zijn op gegevens? Een handig overzicht met alle relevante teksten waar je rekening mee moet houden binnen datagedreven werken.
- Gegevens Leverings Overeenkomst (GLO): Hoe houd je grip op de datahuishouding? Zorg dat er vooraf duidelijke afspraken worden gemaakt tussen leverancier en afnemer, middels een gegevensleveringsovereenkomst (GLO). Waar je in een dergelijke GLO aan moet denken lees je hier.
Inzichten en tips van experts en uit de praktijk
Uit interviews met experts kwamen de volgende tips naar voren:
- “We vonden het belangrijk om altijd de vraag te blijven stellen ‘willen we dit ook?’ De Universiteit Utrecht maakte met De Ethische Data Assistent een tool en dat hielp ons deze afwegingen te maken.” Martin Jansen, kwartiermaker datagedreven sturing bij de gemeente Utrecht.
- “We zijn merkbaar in een andere tijd terecht gekomen, waarin ook de negatieve implicaties van de data-samenleving maatschappelijk veel meer aandacht krijgen”. Valerie Frissen, bijzonder hoogleraar Digital Technologies & Social Change aan de Universiteit Leiden.
- “We krijgen de beschikking over steeds grotere hoeveelheden data. Organisaties voelen daardoor steeds meer druk om iets interessants met deze data te doen. Dat brengt vraagstukken met zich mee. Want: hoe doe je dat netjes en verantwoord?” Magchiel van Meeteren, Chief Information Officer bij BZK.