Data kunnen helpen bij beleidsvorming, dienstverlening en uitvoering van overheidstaken. Hiermee gaan we systematisch aan de slag. Daarvoor maken we gebruik van de ervaring van koplopers en investeren we in kennis en contacten.
Datagedreven werken betekent het systematisch verzamelen, beheren, analyseren, interpreteren en toepassen van data. Elke overheidsorganisatie zou zich moeten afvragen: over welke data beschikken wij of kunnen wij beschikken (binnen of buiten onze organisatie) die ons kunnen helpen om een (maatschappelijk) probleem op te lossen? Om dat probleem vervolgens daadwerkelijk op te lossen, kan het nodig zijn dat data van verschillende overheidsorganisaties te combineren. Analyses van die data moeten dan kunnen worden uitgevoerd binnen de ketens waarin overheidstaken zijn georganiseerd.
Geen doel op zich
Gebruik van data is nooit een doel op zich; het is een middel om een doel te bereiken. Daarbij gaat het niet alleen om data van de overheid, maar ook om data uit de samenleving. Een aantal koplopers binnen de overheid heeft al relatief veel ervaring met datagedreven werken aan maatschappelijke opgaven. Wanneer zij die ervaring delen, kan dat een belangrijke bijdrage leveren aan de aanpak van grote maatschappelijke opgaven. Hierbij is het belangrijk om verbinding te zoeken met het Interbestuurlijk Programma (IBP). Ook samenwerking met bedrijven is bij de aanpak van deze opgaven essentieel.
Ministeries, provincies, gemeenten, waterschappen en uitvoeringsorganisaties hebben een aantal voorbeeldprojecten geselecteerd waarin datagedreven werken bijdraagt aan belangrijke maatschappelijke opgaven.
Datagedreven aan de slag met maatschappelijke opgaven
Deze lopende initiatieven zijn geselecteerd om de komende jaren als voorbeeld te dienen voor de overheid.
Energietransitie
Programma VIVET (EZK, BZK, gemeenten, provincies en waterschappen)
Voor het realiseren van de benodigde energietransitie zijn veel data beschikbaar. Van het energieverbruik van individuele huishoudens tot gegevens over energienetwerken- en productie. Die gefragmenteerde data moeten beter worden gecombineerd en gedeeld. Dit is het doel van programma VIVET* (Verbetering van de Informatievoorziening voor de Energietransitie).
*Het programma VIVET maakt gebruik van informatie van diverse partijen, waaronder het Centraal bureau voor de Statistiek (CBS), het Kadaster, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) en het Planbureau voor de Leefomgeving.
Mestproblematiek
Versterkte Handhavingsstrategie mest (LNV)
Met de Versterkte Handhavingsstrategie wil het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) de naleving van wet- en regelgeving verbeteren en efficiënter maken. Zij maakt hierbij slim gebruik van data. Data kunnen bijvoorbeeld helpen om mest- en nutriëntstromen beter in kaart te brengen. Toezicht en handhaving kunnen daarmee meer risicogericht worden uitgevoerd.
Ondermijnende criminaliteit
Programma Zicht op ondermijning (o.a. BZK, JenV, CBS, gemeenten en VNG)
Data-analyses kunnen inzicht geven in patronen van ondermijnende criminaliteit (vastgoedfraude en drugscriminaliteit). Zo kan een analyse van rioolwater uitwijzen waar zich hoge concentraties van door het lichaam omgezette drugsstoffen bevinden. In het programma ‘Zicht op ondermijning’ wisselen overheden kennis uit over projecten die kunnen bijdragen aan een preventieve aanpak van ondermijnende criminaliteit.
Armoede en schuldenproblematiek
Diverse projecten om armoede in kaart te brengen (o.a. VNG)
Gemeenten willen armoede gericht kunnen aanpakken en gebruiken daarvoor steeds meer datagedreven methoden. Zij benutten bijvoorbeeld databestanden die laten zien waar in een stad de werkende armen wonen, of welke kinderen een groot risico lopen op overdracht van armoede. Die informatie biedt aanknopingspunten voor gerichte interventies.
Onderzoek naar statistische patronen
Data kunnen helpen om mensen met schulden beter te helpen. Ze maken bijvoorbeeld vroegsignalering van schulden mogelijk*. Het ministerie van JenV onderzoekt of en hoe data-analyses daarnaast kunnen bijdragen aan het ontdekken van statistische patronen (en daarmee voorspellingen) op het gebied van schuldenproblematiek. In een living lab worden hiervoor gecombineerde data gebruikt van de Rechtspraak en het Centraal Justitieel Incassobureau.
* Het ministerie van SZW heeft recent de wijziging op de Wet tot de gemeentelijke schuldhulpverlening voor internetconsultatie aangeboden. Met de wijziging wordt vroegsignalering van schuldproblematiek door gemeenten en hun gemandateerden mogelijk gemaakt.
Infrastructurele en ruimtelijke knelpunten
Diverse projecten op het gebied van big data (IenW, IPO, UvW)
In de fysieke infrastructuur wordt al volop gebruik gemaakt van big data-analyses. Zo worden historische gegevens over het gebruik van wegen gecombineerd met weersvoorspellingen, om in te schatten waar zich het grootste risico op een ongeluk voordoet. Een ander voorbeeld is het voorspellen van overstromingen: data kunnen helpen bij de uitvoering van stresstesten en het bepalen van vluchtroutes als het misgaat.
Samen met andere partijen
Om de bruikbaarheid van beschikbare data te vergroten, moeten we samenwerken met burgers, bedrijfsleven, wetenschap en onderwijs. Organisaties in de telecom- en bouwsector, ziekenhuizen, energiebedrijven en openbaar vervoerbedrijven beschikken over data die van belang kunnen zijn om maatschappelijke opgaven aan te pakken. We stimuleren hen om relevante data openbaar te maken of te delen.
‘Dankzij open overheidsdata kunnen we beter ondernemen’
Jacob van den Borne, akkerbouwer en eigenaar van Van den Borne Aardappelen
Studenten helpen overlast beperken
Een specifieke rol is weggelegd voor startups en scale-ups. Met hun innovatiekracht en flexibiliteit kunnen zij een belangrijke rol spelen bij het ontwikkelen van nieuwe diensten en economische activiteiten. De overheid erkent die belangrijke rol van startups en scale-ups; het ministerie van EZK besteedt hier bijvoorbeeld al jaren aandacht aan in haar beleid. In het programma ‘Startup in Residence’ van het ministerie van BZK werken overheden en startups op innovatieve wijze samen aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Door middel van challenges worden startups uitgedaagd een oplossing te bedenken voor maatschappelijke vraagstukken, zoals het aardgasvrij maken van woningen.