Data kunnen bijdragen aan een goed functionerend bestuurlijk en democratisch stelsel. Om een dienstverlenende en transparante overheid te zijn, is het nodig om over de juiste data te beschikken en (open) data op het juiste moment en op de juiste wijze te delen.
Sommige overheidsdata zijn open. Dit wil zeggen: openbaar beschikbaar, gratis te gebruiken en vrij van auteursrechten of rechten van derden. Om data als open data te bestempelen, moeten ze gemakkelijk vindbaar, toegankelijk en herbruikbaar zijn. Zo mogen open data volgens de privacywetgeving niet herleidbaar zijn naar personen of bedrijven. De Nederlandse overheid heeft open data beschikbaar over alle denkbare thema’s, waaronder economie, veiligheid, verkeer en gezondheid. Deze data zijn te vinden op data.overheid.nl.
Data zijn van maatschappelijk belang
Open overheidsdata dragen bij aan een transparante, goed controleerbare overheid. Voor bedrijven bieden open overheidsdata bovendien de mogelijkheid om nieuwe, innovatieve businessmodellen te ontwikkelen. Daarnaast kunnen overheidsdata burgers en maatschappelijke organisaties versterken, bijvoorbeeld via initiatieven die de veiligheid in de buurt verbeteren. Tot slot zorgt het delen van data voor nieuwe netwerken tussen overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties.
Sinds een aantal jaren stelt de overheid steeds meer open data beschikbaar. De volgende stap is om de kwaliteit, bruikbaarheid en vindbaarheid van die data te verbeteren.
Het verbeteren van de kwaliteit en bruikbaarheid van overheidsdata doen we ook in Europees verband. Zo draagt Nederland bij aan een nieuwe Europese richtlijn voor beter hergebruik van overheidsinformatie.
Automatisch op de hoogte van lokale raadsinformatie
Data op orde hebben is een randvoorwaarde. Alleen als data juist, compleet en actueel zijn, zijn ze geschikt voor hergebruik. Data moeten bovendien goed beheerd en op de juiste manier gebruikt worden. Kortom: overheidsorganisaties moeten hun data op orde hebben. Dat geldt voor gesloten data net zo goed als voor open data.
Natuurlijk zijn er ook wettelijke eisen waaraan organisaties moeten voldoen. Binnen Europa is bijvoorbeeld afgesproken dat overheden niet onnodig gegevens van burgers en bedrijven opvragen. Belangrijke gegevens zoals naam en adres staan in de basisregistraties. Burgers en bedrijven worden niet zomaar door de overheid benaderd voor deze gegevens. In het regeerakkoord staat dat de basisregistratie personen wordt gemoderniseerd en dat burgers meer regie krijgen op hun persoonsgegevens.
De nieuwe Wet open overheid (Woo) zorgt ervoor dat de overheid informatie beter opslaat en beheert. Onderdeel van deze wet is het Meerjarenplan verbetering Informatiehuishouding. Centraal hierin staat de start van een Landelijk Platform Openbare Overheidsinformatie (PLOOI), waar alle documenten van bestuursorganisaties openbaar en vindbaar gemaakt worden.
Vraag centraal
Wanneer het aanbod van data beter wordt afgestemd op de vraag van de gebruiker, zijn data meer waard. Daarom moeten data ‘FAIR’ zijn: vindbaar (Findable), toegankelijk (Accessible), uitwisselbaar (Interoperable) en herbruikbaar (Reusable) voor zowel mens als machine. Onderdeel hiervan is het gebruik van metadata: data over data, zoals het onderwerp en de eigenaar van de data.
Een verzameling van data noemen we ook wel een dataset. Om het gebruik van datasets te vergroten, focussen we op datasets met de grootste maatschappelijke waarde. Deze hebben een hoge sociaaleconomische meerwaarde of dragen in grote mate bij aan een transparante en beter controleerbare overheid. Dit noemen we ‘high value datasets’.
Veel overheidsorganisaties hebben binnen hun eigen domein al ruime kennis en ervaring met het ontsluiten, bewerken en gebruiken van data. Vaak hebben zij al een (inter)nationaal netwerk en maken ze al veel data beschikbaar. Voorbeelden hiervan zijn het CBS op het gebied van statistiek en het Kadaster op het geodomein. Ook vindt er al veel samenwerking plaats. Bijvoorbeeld tussen waterschappen, provincies en Rijkswaterstaat, die gezamenlijk data toegankelijk maken over het peilbeheer van het binnenwater.
Waardevolle inzichten voor waterschappen
Het kabinet wil slim gebruik maken van deze bestaande bronnen en samenwerkingen. Dit zal bijdragen aan een transparante overheid en een goed samenwerkend datastelsel. De samenwerking tussen het CBS, het Kadaster en Kennis- en exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (KOOP) is met name belangrijk. We moeten hier dan ook in investeren. Het doel is dat de hergebruiker bij één loket, data.overheid.nl, terecht kan.
Planning Agenda Digitale Overheid
Overheidsdata kwalitatief verbeteren en efficiënter benutten