In welke mate mag de overheid ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer van burgers? Om deze vraag te beantwoorden is er behoefte aan juridische en ethische kaders. In de Data Agenda Overheid houden we rekening met deze kaders en werken we gezamenlijk aan nieuwe, algemene principes.
Het is voor de publieke sector – net als voor bedrijven – belangrijk om een verantwoorde manier te vinden om met data om te gaan. Daarbij besteden we veel aandacht aan algoritmen: stap-voor-stap instructies die computers nodig hebben om taken uit te voeren. Enerzijds beseffen we de enorme mogelijkheden die algoritmen en kunstmatige intelligentie bieden bij het oplossen van maatschappelijke problemen. Anderzijds vragen we ons af op welke manier we algoritmen mogen gebruiken en in hoeverre we daar transparant over moeten zijn.
Transparantie over algoritmen
Algoritmen kunnen leiden tot (on)bewuste vooringenomenheid of een vertekend beeld van de werkelijkheid. Bij machine learning en deep learning voeren systemen niet meer alleen ingevoerde instructies uit, maar gaan ze zelf datagedreven conclusies trekken en vervolgstappen zetten. Achteraf kun je dan niet altijd meer nagaan waar een resultaat vandaan komt en waar een besluit op gebaseerd is. Individuele rechten kunnen hiermee onder druk komen te staan. Transparantie over algoritmen is daarom nodig.
Bij het streven naar transparantie moeten we ook aandacht hebben voor open source software. Dit is software die voor iedereen toegankelijk, aanpasbaar en bruikbaar is. Dat betekent dat iedereen die software mag verbeteren en vrij van rechten mag delen. Ook de overheid gebruikt software die daarvoor geschikt kan zijn.
Praktische vragen over de AVG
De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) beschermt de rechten van burgers en legt onder meer beperkingen op aan het gebruik van persoonsgegevens. Bij veel (overheids)organisaties leidt dit nog tot praktische vragen over mogelijkheden en beperkingen bij het gebruik van data en de behoefte om kennis en ervaring uit te wisselen.
Inzichten delen over juridische mogelijkheden
Er wordt nog onderzocht in hoeverre nieuwe (of wijzigings-)wetgeving op het gebied van privacy nodig is. Het ministerie van JenV heeft een wetsvoorstel voorbereid dat als doel heeft om gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden makkelijker te maken. Wanneer verschillende partijen beter samen gegevens kunnen verwerken, kan dat onder meer leiden tot een betere aanpak van ondermijning. Het wetsvoorstel gaat ook in op manieren om privacy te beschermen en te waarborgen. Het ministerie van JenV streeft ernaar om het wetsvoorstel, na verwerking van de ontvangen adviezen, binnen afzienbare tijd verder in procedure te brengen.
Elke situatie is anders
Ethische dilemma’s bij dataficering kunnen niet worden opgelost door precies te omschrijven hoe uitvoerende overheidsorganisaties moeten handelen. Het is onmogelijk om voor elke situatie regels uit te werken. Van het integriteitsbeleid leren we dat het beter is om gezamenlijk algemene principes te formuleren: afspraken over hoe we als overheid verantwoord omgaan met data. Door middel van trainingen met praktijkvoorbeelden kan met deze principes worden geoefend.