De overheid gebruikt steeds meer algoritmes. Bijvoorbeeld om burgers snel te helpen bij de aanvraag van voorzieningen van de overheid, of bij de aanpak van maatschappelijke opgaven als de energietransitie. Belangrijk bij de inzet van algoritmes is dat de mensen, hun grondrechten en publieke waarden centraal staan. Dat bevorderen we door meer openheid over algoritmes die de overheid gebruikt, duidelijke eisen aan het gebruik van algoritmes, en tot slot het toezicht erop.
Waarom gaan we aan de slag met algoritmes?
Mensen regie geven op hun digitale leven, betekent dat mensen in Nederland erop kunnen vertrouwen dat algoritmes aan publieke waarden voldoen en dat ze begrijpen hoe algoritmes werken.
De inzet van algoritmes bij de overheid ging niet altijd goed. Zo zijn bijvoorbeeld bij het zoeken naar mogelijke fraudeurs bij de aanvraag van kinderopvangtoeslag de grondrechten van burgers geschaad. Dat mag nooit meer gebeuren.
De Tweede Kamer nam meerdere moties aan over transparantie, eisen en toezicht op algoritmes bij de overheid.
Wat gaat er gebeuren?
In de werkagenda staan verschillende acties op het gebied van algoritmes bij de overheid. Ze vallen samen onder drie actielijnen:
1. Algoritmeregister maakt informatie over algoritmes openbaar
21 december 2022 werd de eerste versie van het Algoritmeregister van de overheid gelanceerd. Dit register maakt informatie over de toepassing en uitkomst van algoritmes vindbaar en geeft daar uitleg aan. Daarmee kunnen burgers de overheid kritisch volgen en bevragen, en controleren of zij zich aan de regels houdt. Meer over het Algoritmeregister.
2. Implementatiekader stelt duidelijke eisen
Overheidsorganisaties moeten weten wat de eisen zijn voor verantwoorde inzet van algoritmes. Er zijn al verschillende instrumenten ontwikkeld die helpen wet- en regelgeving beter toe te passen. Het implementatiekader prioriteert deze instrumenten en stroomlijnt ze, zodat overheden in alle fasen van de levenscyclus van algoritmische toepassingen praktische handvatten hebben. Best practices, use cases en input van eindgebruikers en de toezichthouder helpen tot een goed en gedragen implementatiekader voor alle overheden te komen.
3. Toezichthouder ziet toe op bescherming grondrechten en publieke waarden
Het doel van de algoritmetoezichthouder is om publieke waarden en grondrechten bij de inzet van algoritmes beter te beschermen en transparantie te bevorderen. En daarbij (overheids)organisaties te helpen om de kansen van algoritmes verantwoord te benutten en bestaande toezichthouders beter in staat te stellen om helder en effectief toezicht te houden op algoritme-gebruik. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) start in januari 2023 met activiteiten als algoritmetoezichthouder.Lees ook de kamerbrief over de inrichtingsnota van de algoritmetoezichthouder.
Daarnaast werken ook organisaties als de Audit Dienst Rijk (ADR) en de Algemene Rekenkamer (ARK), aan de controle op de inzet van algoritmes bij de (rijks)overheid.
