Hoe beleven jongeren (en hun ouders) met een sociaal en financieel vangnet de rechten en plichten rondom 18 jaar worden?
Doel van het onderzoek
Als jongeren 18 jaar worden, krijgen ze te maken met rechten, maar ook plichten. Dit onderzoek moet inzicht geven in de beleving en ervaren knelpunten van jongeren en hun ouders.
Jongeren vaak weten dát ze zaken moeten regelen, maar niet goed hoe, waarom en wanneer
Jongeren (en ook hun ouders) zijn goed bekend met de rechten, de ‘mijlpalen’, die horen bij 18 jaar worden, zoals het halen van het rijbewijs, en alcohol drinken. Ook weten ze dat ze zelf zaken moeten regelen. Maar wát er dan precies geregeld moet worden, en hoe dat moet gebeuren, is niet altijd van tevoren bekend. Het gaat dan vooral over studie en financiën (eigen zorgverzekering, studiefinanciering, verzekeringen). Als ze daarbij naar informatie zoeken, is dat meestal rond een specifiek thema, en niet naar regelzaken in het algemeen. De mogelijkheden die de overheid biedt, zoals uitkeringen en toeslagen, zijn maar beperkt bekend.
Zowel jongeren als hun ouders hebben een afwachtende houding bij regelzaken
Jongeren én ouders hebben over het algemeen een afwachtende houding als het gaat over dingen die geregeld moeten worden. Een van de oorzaken daarvan is dat onvoldoende duidelijk is wat de voordelen zijn van het regelen van zaken. Ook is vaak niet bekend wat de negatieve gevolgen zijn van het niet regelen van zaken.
Ouder en jongere samen betrokken bij regelzaken in aanloop en rond 18 jaar
In aanloop en rond de 18e verjaardag wijzigt er veel voor jongeren. Ze krijgen meer rechten: ze mogen bijvoorbeeld stemmen, autorijden en alcohol drinken. Ook krijgen ze te maken met plichten, zoals het afsluiten van een zorgverzekering. Voor jongeren met een vangnet geldt dat zij dit pad naar volwassenheid vaak samen met de ouders afleggen. De mate waarin jongeren en hun ouders hier samen in optrekken, verschilt echter. Soms bieden ouders ondersteuning op afstand, maar er zijn ook situaties waarin de ouders bijna alles regelen. Ouders blijken veel behoefte te hebben aan handvatten om hun kinderen enerzijds op eigen benen leren staan, maar ook zelf controle en zekerheid te behouden. Zij zijn daarnaast vaak een (financieel of sociaal) vangnet voor als er iets mis gaat. Naast ouders speelt ook de omgeving in bredere zin (broers, zussen, school, werkgever, vrienden et cetera) een belangrijke rol in kennis over regelzaken.
Geen grote knelpunten bij regelzaken in aanloop naar de 18e verjaardag
Doordat ouders vaak kunnen optreden als vangnet, zijn er in de beleving van de onderzochte jongeren en ouders geen grote knelpunten als het gaat om regelzaken rondom 18 jaar. In de praktijk komen regelzaken vaak organisch op het pad van jongeren. Bijvoorbeeld via een brief of omdat ze er automatisch tegenaan lopen. Het gaat om zaken als bankrekening op eigen naam, studiefinanciering, collegegeld, belasting en een eigen zorgverzekering. Voor aanvullende mogelijkheden, zoals toeslagen en aanvullingen, geldt dit minder. Als iets niet goed is ingevuld of geregeld, ontvangen jongeren of hun ouders meestal een bericht.
Financiën zijn wel een aandachtspunt
Hoewel er geen grote knelpunten zijn, zijn financiën vaak wel een punt van zorg. Vooral financiële beslissingen en zaken ervaart men als belangrijk. Als het niet goed is geregeld, wordt dit als een mogelijk knelpunt ervaren. Daarom gaat er hier extra aandacht naartoe of is de rol van de ouders groter. Want financiën kunnen wel degelijk een zorg zijn, daar is vrijwel iedereen van op de hoogte.
De overheid is niet in staat om aan te sluiten bij het taalgebruik van jongeren en de manier waarop zij informatie gebruiken
Hoewel de overheid op verschillende manieren haar best doet om te communiceren in begrijpelijke taal, hebben veel jongeren nog steeds moeite met het begrijpen en gebruiken van overheidsinformatie. Veel jongeren hebben simpelweg nog weinig ervaring opgedaan in contact met de overheid. Daar komt bij dat veel begrippen en regelingen niet bekend zijn bij jongeren, net als het bestaan en de activiteiten van instanties. De overheid weet daarin onvoldoende een brug te slaan tussen het kennisniveau van jongeren en de acties die ze van jongeren verwacht.
Onderzoeksmethode
Methode
Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van 10 duo-interviews: 5 ouder-kind, 5 met jongeren. De ‘hoofdrespondenten’ waren hierbij steeds de jongeren (16-19-jarigen).
Steekproef
Het onderzoek is uitgevoerd onder algemeen Nederlands publiek. In hoeverre de beleving onder specifieke doelgroepen zal verschillen en de mate waarin dan wel knelpunten worden ervaren, daar zijn op basis van het huidige onderzoek geen uitspraken over te doen.
Periode
De gesprekken vonden plaats in december 2020.
Uitgevoerd door
De onderzoeken zijn uitgevoerd door Mare Research.
Meer informatie
Voor vragen kan je terecht bij Maura Matekovic: m.matekovic@minaz.nl of Louise Nell: l.nell@minaz.nl.
