Bij het krijgen van een kind komt veel regelwerk kijken. Ook met de overheid. Wat er precies geregeld moet worden en welke rechten een zwangere en de partner hebben, is afhankelijk van de persoonlijke situatie. Op de website van de rijksoverheid vinden aanstaande ouders een persoonlijk overzicht.
Om nog beter inzicht te krijgen in hoe zwangeren, partners en recente ouders de informatie en dienstverlening van de overheid ervaren, is onderzoek gedaan. Op basis van dit onderzoek worden met verschillende betrokken organisaties trajecten opgestart om verbeteringen te realiseren.
Bekijk de oplossingen voor aanstaande ouders.
Inzichten uit onderzoek
Onderzoek toont aan dat veel ouders de weg weten te vinden naar overheidsinformatie en -dienstverlening. Zij raadplegen daarvoor regelmatig het persoonlijk overzicht op Rijksoverheid.nl. Dit geldt minder voor ouders in kwetsbare situaties, zoals minder digitaal vaardige en laaggeletterde mensen. Voor het bereiken van aankomende ouders in deze situatie wordt nader onderzoek uitgevoerd.
Daarnaast vindt er regelmatig onderzoek plaats naar de bekendheid en het gebruik van het persoonlijk overzicht. Zo is op basis van gebruikersonderzoek informatie geherstructureerd naar het trimester van de zwangerschap, aansluitend op de timing van wat geregeld moet worden. Een van de uitkomsten was dat meestal de partner van de zwangere zich bezighoudt met regelzaken rondom de geboorte. Hier is de communicatie op aangepast.
Hoe beleven (aanstaande) ouders de communicatie en dienstverlening vanuit de overheid rond het krijgen van een kind?
In de periode rondom het krijgen van een kind moet je als (aanstaande) ouder veel regelen, ook met de overheid. Bijvoorbeeld de geboorteaangifte van de baby of het ouderlijk gezag. De overheid wil graag dat de overheidsinformatie en -dienstverlening aansluit bij de leefwereld en behoeften van (aanstaande) ouders. Daarom is onderzoek gedaan om inzicht te krijgen in de volgende vragen. Hoe ervaren (aanstaande) ouders het regelwerk met de overheid? Hoe weten zij daarin hun weg te vinden? Hoe ervaren ze het contact met de overheid?
Doel onderzoek
- Inzicht krijgen in hoe aanstaande en nieuwe ouders de informatievoorziening en dienstverlening vanuit de overheid ervaren;
- Overzicht krijgen in de overheidsbrede klantreis van aanstaande en nieuwe ouders.
(Aanstaande) ouders zijn over het algemeen positief over de overheidsdienstverlening en -informatie rondom het krijgen van een kind
Het lukt het gros van de (aanstaande) ouders om het regelwerk rondom het krijgen van hun kind goed en op tijd gedaan te krijgen. Ouders bewandelen een soortgelijk pad langs beslissingen en regelzaken van het eerste trimester van de zwangerschap tot na de geboorte van hun kind. De ene ouder kenmerkt zich meer als regelaar, de andere is meer afwachtend. De ‘regelaar’ zoekt overzicht en controle door proactief naar informatie te zoeken en overzichten te maken. De afwachtende ouder laat het over zich heen komen. Daardoor is deze sterk afhankelijk van zijn of haar sociale omgeving en zorgexperts voor informatie. Dit type ouder heeft vaak groot vertrouwen in het systeem en de overheid. Beide types ervaren alles aan het regelwerk meestal positief, zonder grote issues en drempels. (Aanstaande) ouders hebben er vertrouwen in dat het allemaal goed komt en dat het makkelijk kan worden opgelost als ze iets vergeten.
Het informatieaanbod is versnipperd, maar vult elkaar goed aan
De verloskundige, gynaecoloog, kraamzorg en ervaringsdeskundigen in de eigen omgeving zijn voor ouders belangrijke hulpbronnen bij het verzamelen van informatie over wat ze moeten regelen. Zij bieden proactief informatie en zijn daarmee het vertrekpunt voor de regelzaken die nodig zijn gedurende de zwangerschap en na de geboorte van het kind. Daarnaast gebruiken ouders digitale informatiebronnen om antwoorden te zoeken op vragen die op een bepaald moment tijdens de zwangerschap of na de geboorte spelen. Via Google komen (aanstaande) ouders – afhankelijk van hun vraag – uit bij informatievoorzieningen op overheidswebsites. Zoals sites van de Rijksoverheid, Belastingdienst of UWV, of op platformen als Ouders van Nu of 24Baby.
(Aanstaande) ouders zien de overheid hierbij als betrouwbare en passende bron van objectieve en onafhankelijke informatie. Informatie van zorgexperts, overheidswebsites en platformen vult elkaar goed aan. Hierdoor ervaren de meeste (aanstaande) ouders dat zij over voldoende informatie en ondersteuning beschikken bij het krijgen van een kind. Hoewel de informatie is verspreid over verschillende bronnen is er geen behoefte aan een totaaloverzicht. Aangezien het regelwerk over een langere periode is verspreid, is er wel behoefte aan inzicht in wat wanneer geregeld moet worden. Nu wordt deze behoefte ingevuld door to-do-lijstjes, zoals die van 24Baby.
Knelpunten zitten bij regelzaken in specifieke situaties
(Aanstaande) ouders die als zzp’er werken of uitkeringsgerechtigd zijn, weten niet altijd dat zij mogelijk recht hebben op een uitkering tijdens hun zwangerschaps- en bevallingsverlof. Zij horen of lezen per toeval over de regelingen, anders blijft het onbekend. Bij deze ouders is er behoefte aan proactieve informatievoorziening. In complexere situaties is de huidige informatie ook niet toereikend. Bijvoorbeeld als iemand een alleenstaande ouder met een uitkering is, die wil weten of hij/zij recht heeft op kinderopvang.
Informatie is in zulke situaties te algemeen en sluit daardoor niet aan op ieders leefwereld. Daarnaast zijn digitale regelzaken voor sommige (aanstaande) ouders een hindernis. Bijvoorbeeld als zij niet met DigiD kunnen omgaan. Zij zijn hiervoor vaak aangewezen op de hulp van derden. Tot slot ervaren ze het lezen van ingewikkelde teksten over complexe onderwerpen als struikelblok. Door gebruik van ambtelijke taal en jargon is het moeilijk om door de teksten heen te komen. Terwijl de inhoud ook al lastig te begrijpen is.
(Aanstaande) ouders zijn niet op de hoogte van een aantal rechten en plichten
Over een aantal regelingen rondom het krijgen van een kind hebben (aanstaande) ouders niet altijd voldoende kennis. Het gaat bijvoorbeeld om de verlofregelingen. (Aanstaande) ouders in loondienst weten over het algemeen dat zij recht hebben op zwangerschaps- ouderschaps- en geboorteverlof, maar hoe de regelingen precies werken is een hoop uitzoekwerk. Dit uitzoekwerk wordt als ‘veel’ ervaren. Hierdoor leunen ouders vaak op informatie van hun werkgever of ervaringen van collega’s.
Bij de meeste ouders komt het uiteindelijk zonder al te veel problemen goed. Ook weet niet elke zwangere dat zij recht heeft op extra pauzes. En op beschikking over een geschikte rustruimte. Voor niet-getrouwde ouders of ouders met een geregistreerd partnerschap is het niet altijd duidelijk dat ook de partner een verzoek tot ouderlijk gezag moet indienen na de geboorte. Daarnaast zijn mogelijkheden tot het regelen van de voogdij, het opstellen van een testament en het aanvragen van een identiteitsbewijs na de geboorte onbekend. Of worden niet als urgent genoeg ervaren om meteen mee aan de slag te gaan.
Lastige en emotioneel beladen keuzes zijn de voornaamste bron van zorg voor (aanstaande) ouders
(Aanstaande) ouders krijgen te maken met moeilijke en emotionele keuzes. Deze worden daarom vaak uitgesteld als het kan. Bijvoorbeeld de keuze tussen trouwen of geregistreerd partnerschap. Of hoe om te gaan met wachtlijsten voor kraamzorg en kinderopvang. Door de lange wachttijden voor kraamzorg en kinderopvang moeten aanstaande ouders snel een inschrijving regelen. Hierdoor is er weinig tijd voor oriëntatie. Dit zorgt voor stress.
Daarnaast is het lastig voor (aanstaande) ouders om te kiezen hoe ze werktijden en -dagen in willen delen. Het is dan moeilijk om de juiste balans te vinden tussen bij het kind zijn en wat financieel haalbaar is. Het aanvragen en berekenen van de kinderopvangtoeslag leidt bij (aanstaande) ouders niet direct tot vragen of moeilijkheden. Kinderopvang is een belangrijke kostenpost en vanwege de toeslagenaffaire is er meer bewustzijn over de risico’s, mocht het mis gaan. Dit leidt tot extra onzekerheid. Ouders hebben daardoor meer behoefte aan bevestiging. Uiteindelijk worden beslissingen rondom het kinderdagverblijf, ouderschapsverlof en werktijden en -dagen vaak pas na de geboorte definitief genomen.
Onderzoeksverantwoording
Methode
Deze inzichten zijn gebaseerd op individuele en duo-interviews.
Steekproef
Het ging om 10 individuele en 7 duo-interviews met (aanstaande) ouder(s). De interviews duurde een uur en vonden plaats via videobellen in Microsoft Teams. Het onderzoek is ingedeeld naar de zwangerschapstrimesters:
- 3-6 maanden zwanger (totaal 3 individuele interviews)
- 6-9 maanden zwanger (totaal 8 interviews, waarvan 4 individuele interviews en 4 duo-interviews)
- 0-6 maanden na de geboorte (totaal 6 gesprekken waarvan 3 individuele interviews en 3 duo-interviews)
Periode
Het onderzoek werd gedaan op 25, 26, 29 november en 2, 10, 14 december 2021.
Uitgevoerd door
MARE research
In opdracht van
Programma Mens Centraal
Bijbehorend onderzoek
- Onderzoeksrapport Levensgebeurtenis Ik krijg een kind. Hoe ervaren burgers de communicatie en informatie van de overheid rondom de geboorte? De klantreis ‘Ik krijg een kind’ geeft hierop antwoord.
- Onderzoeksrapport Voorbereiding op Ik krijg een kind. Een vervolg op het verkennende onderzoek naar de levensgebeurtenis Ik krijg een kind. In dit vervolgonderzoek is dieper ingegaan op ervaringen en behoeften van (aanstaande) ouders ten aanzien van informatiebronnen.
