Publieke waarden zoals menselijke waardigheid, autonomie en non-discriminatie zijn het fundament van een verantwoorde digitale transitie en dienen leidend te zijn bij het ontwikkelen en gebruiken van digitale toepassingen. Digitalisering kan enerzijds waarden versterken en anderzijds leiden tot schending van publieke waarden. Er is behoefte aan regulering, om te zorgen dat bedrijven, overheden en andere organisaties publieke waarden centraal stellen. Ook is er behoefte aan beleid om organisaties concrete handvatten te bieden publieke waarden in digitale diensten in te bedden. Daarnaast is het van belang om in te gaan zetten op het ontwikkelen en/of opschalen van publieke alternatieven voor grote online producten en diensten.
Doelen
- Er is een bewustzijn en gedeeld begrip van de publieke waarden bij digitalisering en de normen die daarbij moeten gelden. Er zijn maatschappelijke debatten over rol digitalisering in de samenleving.
- Burgers en bedrijven ervaren dat de overheid eenduidig grenzen stelt en handhaaft bij het beschermen van publieke waarden en mensenrechten, in Nederland en internationaal. Kwetsbare groepen, zoals kinderen en sociaaleconomisch kwetsbaren, worden extra beschermd.
- De publieke kern van het internet wordt versterkt en uitgebreid. Burgers, bedrijven en ambtenaren kunnen gebruik maken van (publieke) veilige alternatieven voor online platformen en diensten bij publieke instellingen. Nederland steunt interoperabiliteit van bedrijven met een poortwachtersfunctie omdat dit marktmacht tegengaat en zo bijdraagt aan de levensvatbaarheid van publieke alternatieven.
Reeds behaalde resultaten
- Het IAMA (mensenrechtentoets) dat in 2021 is ontwikkeld, is toegepast voor discussie en besluitvorming rondom de inzet van algoritmen door overheidsorganen. Daarnaast is er een kinderrechtentoets (KIA) ontwikkeld.
- Op Europees niveau is wetgeving gemaakt en van toepassing zoals de DSA en de DMA. Daarnaast is Europees de BIK+ (Better Internet for Kids) ontwikkeld met daarin acties die lidstaten kunnen ondernemen op gebied van bescherming van kinderen online.
- Er zijn interbestuurlijk inkoopvoorwaarden ontwikkeld waarmee ethiek en publieke waarden een plek krijgen bij inkoop en aanbesteding door de overheid.
- Vanuit het Mensrechtenfonds is tot en met 2027 jaarlijks € 20 miljoen gereserveerd voor het verhogen van de online en offline veiligheid van mensenrechtenverdedigers wereldwijd.
Wat gaan we doen?
Aan welke resultaten gaan we het komende jaar werken om de publieke waarden te beschermen? Bekijk de activiteiten.
Indicatoren
- Standaard meenemen en borgen van publieke waarden bij de inzet van digitale systemen, bijvoorbeeld door de toepassing van mensenrechtentoetsen (IAMA).
- Verhogen bereik van het dialoogprogramma, dat in samenwerking met Rathenau is opgezet en van de begeleidingsethieksessies die met het Platform voor de InformatieSamenleving (ECP) zijn opgezet over onderwerpen waar publieke waarden onder spanning staan.
- Het toezichtlandschap op het gebied van digitalisering is in kaart gebracht en oplossingsrichtingen voor versterking zijn verkend.
- Uitwerking en implementatie van oplossingsrichtingen ten aanzien van versterking toezicht in de digitale wereld.
- Aanvullend toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens op cookies leidt tot betere handhaving en daardoor tot betere naleving.
- Identificeren en ondersteunen van 5 ‘digital commons’ in 2024, zoals een online sociaal medium en open source kantoorsoftware.
- Beschikbaarheid van Mastodon en Pubhub pilots als alternatief publiek sociaal medium.
