Digitalisering heeft grote gevolgen voor hoe we leven, wonen en werken. Het verandert de samenleving ingrijpend. De invloed van digitalisering is overal merkbaar: het internet, smartphones, apps en online platformen zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks bestaan. Nieuwe technologieën als generatieve artificiële intelligentie (AI) zullen die impact alleen maar vergroten. Als Nederland zich niet goed voorbereidt op deze fundamentele verandering, is er een risico dat kansen worden gemist, maar ook dat de samenleving opgescheept wordt met producten en diensten die onze belangen niet dienen en grote risico’s met zich meebrengen. De voorbeelden zijn inmiddels talloos: van het doelbewust verspreiden van misleidende informatie om het publieke debat te verstoren tot discriminerende algoritmes door overheidsinstellingen.
Het vinden van oplossingen begint met het stellen van de juiste vragen. In welke digitale wereld willen we leven? Hoe zorgen we dat iedereen de digitale wereld kan vertrouwen en hoe borgen we dat iedereen mee kan doen? Het antwoord op dit soort vragen heeft een gemene deler: als we willen dat digitale technologie vóór onze samenleving blijft werken, als we kansen willen benutten en risico’s willen mitigeren, dan moet digitalisering waardengedreven en mensgericht zijn vormgegeven en moeten we als samenleving, bedrijfsleven en overheid samen optrekken. Het kabinet heeft hier werk van gemaakt, onder meer door een eerste coördinerend bewindspersoon voor Digitalisering aan te stellen die met haar collega-bewindspersonen deze waardengedreven digitalisering verder vormgeeft.
Een jaar onderweg
Op 4 november 2022 is de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren aan de Tweede Kamer aangeboden. In december 2023 is de balans opgemaakt. Lees op deze webpagina de behaalde resultaten en de laatste ontwikkelingen.
Hoe zit de werkagenda in elkaar?
De Werkagenda is een uitwerking van elementen uit de brief Hoofdlijnen Beleid Digitalisering met concrete doelen en acties. Hij omvat 5 sporen: meedoen, vertrouwen en regie in de digitale samenleving, een goede digitale overheid en het versterken van de digitale samenleving in het Caribisch deel van het Koninkrijk.
Digitaal fundament
1. “Iedereen kan meedoen in het digitale tijdperk”
Iedereen moet mee kunnen doen aan het digitale leven. Dit komt allereerst voort uit voldoende vaardigheden en kennis. Helaas heeft nog altijd een groot aantal kinderen en volwassenen moeite om bewust, kritisch en actief om te gaan met sociale digitale media. Toegankelijkheid wordt ook bepaald door de mate waarin publieke dienstverlening aansluit bij de leefwereld van burgers en ondernemers en de mate waarin er samen wordt gewerkt als één overheid. Tenslotte wordt digitale toegankelijkheid voor een deel buiten onze eigen landsgrenzen bepaald. Zo zijn de grootste technologiebedrijven gevestigd buiten Nederland en komt een deel van de regelgeving uit Europa. Het is belangrijk te zorgen dat de Nederlandse inzet over waardengedreven digitalisering ook internationaal gehoord en meegenomen wordt. Bekijk opgave, doelen en acties bij dit thema.
2. “Iedereen kan de digitale wereld vertrouwen”
Iedereen moet erop kunnen vertrouwen dat ook in de digitale wereld publieke waarden als veiligheid, privacy en non-discriminatie geborgd zijn. Deze borging is nog altijd niet vanzelfsprekend. We zien onveilige situaties, zoals phishing, botnets en cybercrime. We zien ook situaties waarin rechten van kwetsbare groepen (zoals kinderen) onder druk staan, bijvoorbeeld doordat digitale toepassingen verleiden om zo lang mogelijk online te blijven of om (impuls)aankopen te doen. En we zien dat technologieën een discriminatoire werking kunnen hebben. Bekijk opgave, doelen en acties bij dit thema.
3. “Iedereen heeft regie op het digitale leven”
Burgers en ondernemers moeten de gegevens die de overheid over hen heeft kunnen inzien, ophalen en waar nodig laten corrigeren. Bovendien moeten ze gegevens op een makkelijke manier kunnen delen als ze dat willen. Het is belangrijk paal en perk te stellen aan publieke en private partijen die allerlei persoonlijke data verzamelen, verhandelen en soms kwijtraken. Er is beleid en regelgeving nodig, bijvoorbeeld rond ID-wallets en andere basisvoorzieningen. We verbinden de ontwikkelingen bij verschillende ministeries op dit terrein en werken in Europa en daarbuiten samen. Hierbij wordt specifiek gekeken naar AI en algoritmes. Met wetgeving, kaderstelling en toezicht maken we algoritmes en hun toepassingen eerlijk en transparant, zodat je regie houdt en kunt vertrouwen op een goede werking. Bekijk opgave, doelen en acties bij dit thema.
Digitale Overheid
4. “Een digitale overheid die waardengedreven en open werkt voor iedereen”
Het is belangrijk dat de overheid het goede voorbeeld geeft en waardengedreven en transparant werkt. Een professionele, transparante en integere digitale overheid is een voorwaarde om bijvoorbeeld hoogwaardige en innovatieve dienstverlening, om privacy en cyberveiligheid te beschermen en om burgers regie op hun gegevens te geven. Onze informatie- en gegevenshuishouding kan burgers, organisaties en het parlement inzicht geven in het handelen en de besluiten van de overheid. Net zo goed is het belangrijk om de organisatie en systemen toekomst en duurzaam in te richten. Bekijk opgave, doelen en acties bij dit thema.
Caribisch deel Koninkrijk
5. “Versterken digitale samenleving in het Caribisch deel van het Koninkrijk”
Burgers en bedrijven op Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Caribisch Nederland) moeten ook kunnen profiteren van de kansen van waardengedreven digitalisering en in staat zijn risico’s te mitigeren. Dat is nu nog niet het geval. Daarom versterken we de digitale dienstverlening van de overheid, verbeteren de infrastructuur en vergroten de kennis en kunde van burgers en bedrijven. Net zo goed werken we met Aruba, Curaçao en Sint Maarten samen. Daar spelen soortgelijke vraagstukken die we in gezamenlijkheid oplossen. Bekijk opgave, doelen en acties bij dit thema.
