Publieke waarden en mensenrechten
Digitalisering heeft effect op publieke waarden. Nieuwe technologieën zoals artificiële intelligentie (AI) bieden veel kansen om het leven van burgers te verbeteren. Nooit eerder was communiceren, informatievergaring en dienstverlening op maat zo gemakkelijk. Er zijn ook schaduwkanten, zoals negatieve effecten op privacy, (informatie)veiligheid, autonomie en menselijke waardigheid.
Waarden en rechten borgen
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) werkt samen met andere stakeholders (zoals wetenschappers en medeoverheden) aan de borging van belangrijke publieke waarden en rechten. Dat doet het door kansen en risico’s van digitalisering te (laten) onderzoeken, door het ontwikkelen van beleid, door Nederlandse standpunten internationaal te agenderen en door in gesprek te gaan met nationale stakeholders en burgers.
Onderzoek
Onderzoek is de basis voor het beleid. Zowel onderzoek waar BZK opdracht voor geeft als onderzoek van derden. Denk hierbij aan:
- Tech studies: verkenningen naar de impact van nieuwe technologieën op mensenrenrechten. Bijvoorbeeld: Opwaarderen: borgen van publieke waarden en de digitale samenleving Rathenau, 2017).
- Publiekspeilingen: meningen van burgers over de effecten van nieuwe technologieën. Bijvoorbeeld: ‘Hoe denken Nederlanders over AI?‘ (Kantar Public, 2018)
- Beleidsstudies: onderzoek naar handelingsperspectieven voor de overheid om mensenrechten te borgen. Bijvoorbeeld het onderzoek Algoritmes en grondrechten (Universiteit Utrecht, 2018).
Beleid ontwikkelen
Op verschillende thema’s wordt beleid ontwikkeld. Zoals:
- Beleidsmaatregelen om risico’s voor fundamentele publieke waarden te adresseren. Bijvoorbeeld de Beleidsbrief voor AI, publieke waarden en mensenrechten.
- Ontwikkelen van hulpmiddelen voor het toepassen van ‘ethics by design’. Bijvoorbeeld de Toolbox voor Ethisch Verantwoord Innoveren.
- Het versterken van bewustwording en begrip onder burgers. Bijvoorbeeld met een speciale Donald Duck met lespakket.
Internationaal
Spelregels voor technologieën worden vooral in een internationaal speelveld bepaald. Daarom is het belangrijk Nederlandse standpunten en beleid in internationale overleggen te agenderen. Nederland neemt deel aan 2 commissies van de Raad van Europa op het gebied van mensenrechten en digitalisering. En verschillende werkgroepen binnen de Europese Commissie. Zoals het Sherpaproject (Engels; voor ethische vraagstukken) en de High Level Expert Group AI (Engels; werkt aan de implementatie van een Europese AI-strategie).
Nationale netwerken
De input van stakeholders zoals wetenschappers, maatschappelijk middenveld, medeoverheden en toezichthouders is cruciaal voor de ontwikkeling van beleid. Daarom komen stakeholders regelmatig samen in verschillende samenwerkingsverbanden. Een voorbeeld: via de Nationale DenkTank is de creativiteit en onbevangenheid van jonge academici ingezet om oplossingen te vinden voor knelpunten in de digitale samenleving. BZK is aangesloten bij de Nederlandse AI Coalitie.
Het ministerie van BZK faciliteert zelf het samenwerkingsplatform AI, publieke waarden en mensenrechten. Dit platform is erop gericht om de samenhang van beleid op dit onderwerp te versterken. Elke maand publiceert het platform een nieuwsbrief over AI, publieke waarden en mensenrechten. Meldt u zich aan via ai@minbzk.nl.
De kennisbank AI en Publieke Waarden bundelt wetenschappelijk onderzoek, verschillende onderzoeksrapporten en relevante Kamerstukken over kunstmatige intelligentie (AI) en mensenrechten. Sinds de lancering in september 2020 bevat het meer dan 130 rapporten en onderzoeken. Dat wordt steeds aangevuld met actuele documenten. De kennisbank is ontwikkeld voor het samenwerkingsplatform AI, Publieke Waarden en Mensenrechten.
Uitgelicht
“Maatschappij nog niet klaar voor digitale samenleving”
De overheid, het bedrijfsleven en de maatschappelijke spelers zijn nog niet adequaat uitgerust om onze fundamentele rechten te beschermen. Dat blijkt uit het Rathenau rapport 'Opwaarderen -borgen van publieke waarden in de digitale samenleving'.
