Boris van Hoytema is op 1 augustus gestart als Kwartiermaker OSPO (Open Source Program Office) bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Wat motiveert hem en welke drempels wil hij wegnemen om open source in de praktijk te brengen?
Autonomie, samenwerken, publieke waarden creëren en risico’s verminderen, dat zijn volgens Boris de krachten van open source. Hij ziet het niet als iets technisch, maar als een middel om de autonomie en het vertrouwen in de overheid te versterken. Volgens TNO zit in 97% van de software open source. Waar overheden nog moeite mee hebben is om hier verantwoord mee om te gaan en op deze manier te werken. Vanuit zijn rol als Kwartiermaker OSPO wil Boris interne drempels wegnemen en BZK helpen om open source toe te passen in de praktijk.
Terugkrijgen van autonomie en soevereiniteit
Van Hoytema: “Ik vind het belangrijk dat de publieke taak en de uitvoering daarvan centraal staat in de digitale transformatie van de overheid. Gesloten software, afhankelijk zijn van grote softwarebedrijven en het verliezen van je eigen autonomie en soevereiniteit is niet meer van deze tijd. De stap die we als overheid moeten zetten is de stap naar openheid, transparantie en samenwerking. Daarbij is het een utopie om te denken dat wij als overheid zelf al onze software moeten bouwen. Dat kan niet. Dat is gewoon te veel werk en daar komt bij dat we binnen Europa niet voldoende ontwikkelaars beschikbaar hebben om dit voor alle overheden te kunnen doen. De publieke sector kan wel samen met bedrijven software ontwikkelen wat ervoor zorgt dat overheden hun eigen soevereiniteit en autonomie terugkrijgen in de uitvoering van de publieke taak. Samen met andere overheden, bedrijven en inwoners kunnen we software ontwikkelen en een systeem bouwen waarbij we zelf in control zijn.”
Bewust kiezen voor open source
Hoe? Van Hoytema legt uit: “Door bewust te kiezen voor open source. Open source is een bewezen samenwerkingsmanier waarbij je in een korte tijd groot kunt opschalen. Daar komt bij dat als je voor open source kiest, je met publieke middelen ook publieke waarden – zoals transparantie, herbruikbaarheid en samenwerking – creëert. Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat open source ook bijdraagt aan het verminderen van risico’s binnen de overheid. Doordat je samenwerkt met anderen en vanaf de start laat zien wat je doet, ben je eerder in staat om risico’s te herkennen, op te sporen en op te lossen. Je ontdekt sneller als iets niet werkt, omdat mensen buiten je eigen organisatie andere dingen constateren dan jijzelf. En daarmee is de cirkel bijna rond. Transparantie zorgt namelijk voor een betere dienstverlening vanuit de overheid. Bedrijven kunnen software ontwikkelen die beter aansluit op de bedrijfsprocessen van overheden en ook inwoners kunnen verbetervoorstellen indienen.”
Ingewikkeld voor overheden
Ondanks deze kansen is open source nog niet de standaard binnen de overheid. Dit komt omdat deze manier van werken ook de nodige uitdagingen kent. Van Hoytema: “Open source is een andere manier van werken voor overheden. Dit komt doordat open source van overheden (vanuit de rol van opdrachtgever) vereist dat je een duidelijke opdracht moet kunnen geven. Als je iets in open source laat ontwikkelen, dan is het jouw verantwoordelijkheid om het eigenaarschap van de opdracht goed te vervullen. Dit betekent dat je bewust moet zijn van wat je gaat bouwen. Ook moet je nadenken over functionaliteiten; hoe moet jouw product gaan werken en hoe gaat het met andere softwaresystemen samenwerken? Als opdrachtgever ben je zelf verantwoordelijk voor de juiste resources. Vaak ontbreekt het binnen overheden aan de juiste kennis om de rol van opdrachtgever goed te vervullen.
Een ander punt wat open source zo uitdagend maakt, is de manier van samenwerken. Je ontwikkelt en onderhoudt de software met een zo’n groot mogelijke groep. Het idee daarvan is dat je het eigenaarschap en afhankelijkheden kunt verdelen en samen oplossingen kunt bedenken. Doordat je vanaf de start van het project in de openheid ontwikkelt, betekent dit ook dat je transparant fouten moet kunnen maken en dat je van deze fouten moet kunnen leren. Dat staat haaks op de huidige cultuur van de overheid. Open source werken vraagt om vertrouwen, lef en elkaar de ruimte geven. Daar zit volgens mij de grootste uitdaging.”
Werk aan de winkel
Met deze uitdagingen gaat Boris vanuit zijn rol als OSPO voor BZK aan de slag. Van Hoytema: “Ik ben mijn eerste week begonnen met een mailbox vol vragen. Sommige zijn eenvoudig te beantwoorden, andere zijn een stuk complexer. Mijn focus ligt vooral op het ministerie, de uitvoeringsorganisaties en agentschappen van BZK.
Als OSPO wil ik vooral het aanspreekpunt zijn voor collega’s die vragen hebben over open source of die met open source aan de slag willen. Ik ben heel benieuwd naar de afwegingen die collega’s maken. Waar lopen ze tegenaan? Welke interne barrières komen ze tegen? Ik zie het als mijn taak om op verschillende niveaus het gesprek te voeren en interne barrières weg te nemen. Dat zal niet altijd eenvoudig zijn, maar ik ga die uitdaging graag aan!”
Meer informatie
Boris van Hoytema is werkzaam bij de Directie CIO en Informatiemanagement van het ministerie van BZK en is te bereiken via het e-mailadres: opensource@minbzk.nl. Ook is hij actief op de opensource.pleio.nl.
Heb je een vraagstuk of casus waar je de expertise van Boris of één van de leden uit het OSPO Kennisnetwerk voor wilt gebruiken? Post je vraag in een van de communitygroepen op Pleio.
