Een ‘druktemeter’ voor meer inzicht in en grip op de drukte in Utrecht. Dat is het innovatieproject ‘De stad als dagelijks evenement’ in een notendop. Het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) gunde dit project in 2020 een bijdrage uit het Innovatiebudget. De gemeente Utrecht, het Centraal Bureau voor Statistiek, Movares, uCrowds en de Universiteit Utrecht werken samen in dit project om drukte in de binnenstad van Utrecht inzichtelijk te maken én de gevolgen ervan te kunnen managen. Het doel: de stad toegankelijker, veiliger en leefbaarder maken.
Rik Budel en Lydia Stulen zijn beiden adviseur digitale innovatie bij de gemeente Utrecht en houden zich bezig met de vraag hoe je technologie kunt inzetten om de openbare ruimte veiliger en leefbaarder te maken.
Lydia: “Het thema ‘drukte’ kwamen we regelmatig tegen in ons werk. Utrecht is een snelgroeiende stad. Ruimte is schaars. Daarom moeten we slim gebruikmaken van de ruimte die er is. Drukte en het inzichtelijk maken ervan was een vraagstuk dat steeds meer opspeelde. Wat ik er interessant aan vind is dat het een domeinoverstijgend onderwerp is. Het raakt de domeinen veiligheid, mobiliteit, economie en openbare ruimte in de stad. Dat zijn niet per se domeinen die op dit thema met elkaar samenwerken maar ze hebben wel invloed op elkaar als het gaat om drukte.”
Rik vult aan: “Kijk, voor de economie van de binnenstad zou je zeggen: hoe drukker, hoe beter voor de omzet voor ondernemers. Voor mobiliteit speelt de vraag hoe je, juist bij drukte, de binnenstad juist toegankelijker maakt voor voetgangers en fietsers. Veiligheid is een andere belangrijke factor. Hoe kun je een menigte in goede banen leiden zodat de stad veilig blijft voor iedereen: ondernemers, bewoners, bezoekers?”
Drukte is van alle dag
“Er is dagelijks een vorm van drukte in de stad, vervolgt Rik. “Telkens met een andere oorzaak: de hyperspits, een koopzondag of een (hardloop) evenement. Drukte is iets van elke dag. Met al deze drukte kun je de stad als dagelijks evenement zien. En om hier grip op te krijgen, moet je eerst monitoren om inzicht te krijgen”.
Minder druk door corona
Door corona was het in 2020 ineens veel minder druk op straat. Gevraagd naar de gevolgen hiervan op het project vertelt Rik: “Het heeft ons juist geholpen om het thema binnen de gemeente op de kaart te zetten. Want hoe zorg je ervoor dat het minder (te) druk wordt of spreidt in de binnenstad? Het heeft natuurlijk wel effect gehad op het monitoren van drukte. Het was op een gegeven moment heel erg rustig. Dat geeft natuurlijk geen realistisch beeld.”
Dashboard
Wat is er in het kader van het project allemaal is gebeurd? Rik: “We hebben met ‘De stad als dagelijks evenement’ stappen gezet in het leggen van verbanden tussen ‘drukte’ en de thema’s economie, veiligheid en bereikbaarheid. Allereerst hebben we designsessies georganiseerd met partners en stakeholders om de wensen en behoeften in kaart te brengen op de thema’s. Op basis daarvan hebben we diverse prototype dashboards ontwikkeld en beschikbaar gesteld aan collega’s vanuit de verschillende werkvelden.”
Privacy proof sensoren
Als proefgebied om actueel drukte te meten is het Stationsplein in Utrecht uitgekozen. Wat opvalt als je daar bent is het glazen bollendak. Lydia: “Daar hangen privacy proof sensoren die alle voetgangers tellen. Waar we voorheen werkten met incidentele handmatige tellingen, kunnen we nu continue precies zien hoe én hoeveel mensen over het plein bewegen.” De sensor telt een voorbijganger en verwijdert daarna de beelden onmiddellijk; dit alles gebeurt in de sensor zelf.
3D simulaties
Lydia: “Gebaseerd op deze actuele data hebben we 3D simulaties gemaakt en kunnen we nu druktevoorspellingen doen. We kunnen proactief maatregelen nemen in plaats van reactief. Als we zien dat een plein te vol dreigt te worden bijvoorbeeld kunnen we het nu eerder afsluiten.”
Data combineren voor meerwaarde
“De volgende stap is om deze data te combineren met andere data zoals economische gegevens, het aantal reizigers dat het station in en uit loopt, of het weer. Daar zijn we nu mee bezig. Zo kan er bijvoorbeeld de relatie gelegd worden tussen omzetcijfers in de binnenstad en drukte”, licht Lydia toe. Tijdens corona daalde het aantal bezoekers van bepaalde gebieden sterk en stelde iemand de vraag: is de omzetdaling in deze gebieden nu heel sterk, of komen mensen heel gericht winkelen en valt dit wel mee? Voor dit soort vragen heb je data nodig.”
Bewustwording
Op de vraag waar ze het meest trots op zijn denkt Rik even na: “Ik ben eigenlijk trots op alles wat we bereikt hebben, maar het meest trots ben ik toch wel op de bewustwording die we gecreëerd hebben bij onze stakeholders. We hebben de waarde van het inzichtelijk maken van drukte goed voor het voetlicht kunnen brengen. Door slim om te gaan met actuele data die voorhanden is en combinaties daarvan.”
Lydia vult aan: “Het was ook best een uitdaging om iedereen mee te krijgen maar het is ons gelukt. Vanaf het begin hebben we alle stakeholders betrokken en dat waren veel mensen vanuit veel verschillende organisaties: ondernemers, bewoners, bezoekers, reizigers, partners, onze eigen organisatie.”
10 minutenstad
“We gaan verder met het innovatieproject. De ambitie van de gemeente Utrecht is om een 10 minuten stad te worden voor fietsers en voetgangers. Dat betekent dat je op de fiets of lopend de meest belangrijke plekken moet kunnen bereiken. En dat is een totaal andere visie. We hebben ons jarenlang gericht op de auto. Met deze slimme technologie kunnen we voetgangers en fietsstromen meten en in kaart brengen waar de obstakels zijn”, aldus Rik.
Toekomst
“Inmiddels hebben andere gemeenten ook interesse getoond in het project. Veel gemeenten zijn met het thema bezig. Wat dat betreft kunnen we nog veel van elkaar leren”, besluit Lydia.
Meer over innovatieve projecten
Wil je meer weten over innovatieve projecten om dienstverlening aan burgers en bedrijven te verbeteren? Bekijk het dossier Innovatiebudget Digitale Overheid op onze website. Lees ook meer interviews met innovatoren en de criteria om innovatiebudget te krijgen