Het is de volgende stap in opensourcewerken: een Open Source Program Office(r) (OSPO) pakt de verdere ontwikkeling van open source in de organisatie programmatisch op. Gijs Hillenius (OSPO Europese Commissie) vertelt over zijn rol en ervaringen. “Het gaat er nu om de laatste drempels weg te werken.”
Open source is niet meer weg te denken, stelt Hillenius. “Het is een kritiek onderdeel van iedere ICT-infrastructuur, een onmisbare bouwsteen bij nieuwe projecten: eigenlijk gewoon de manier waarop we dingen doen bij overheden.” De Europese Commissie is al ruim 20 jaar met bezig met open source software. Met reden. “Open source software is de goedkoopste en de snelste manier om te ontwikkelen. Alles wat open kán, gaat dus open source. Want waarom zou je het zelf schrijven als het er al is?”
Tijdsgeest
De Europese Commissie heeft bovendien een aantal beleidsinhoudelijke redenen. Hillenius legt uit: “Open source is verbonden aan politieke doelen van de Europese Commissie. EC voorzitter Von der Leyen wil bijvoorbeeld een industriebeleid neerzetten voor Europa. En ze wil zeker zijn dat onze it-infrastructuur op de lange termijn veilig blijft tegen veranderende militaire dreigingen. Open source speelt in die aanpakken een belangrijke rol.” De tijdsgeest zit daardoor mee, ervaart hij. “Het gaat er nu om de laatste drempels weg te werken.”
Volwassenheid
In 2020 publiceerde de Europese Commissie haar Open Source Software-strategie voor 2020-2023. De strategie heeft als doel om open source een volwassen onderdeel van de organisatie te maken. In tegenstelling tot 3 eerdere strategieën, werd deze strategie gepubliceerd en extern uitgedragen, vertelt Hillenius. “Bovendien was er voor het eerst een toekomstbeeld, en niet alleen een terugblik.” Eén van de maatregelen in het actieplan was het opzetten van een OSPO. “Je hebt een aantal mensen nodig die weten wat er speelt rond open source en die het makkelijker kunnen maken voor de organisatie om open te ontwikkelen. De OSPO is bruggenbouwer, puinruimer en barrièreslechter voor open source.”
Cultuur
De drempels waar de OSPO zich op richt zijn zowel juridisch als organisatorisch van aard. Hij geeft een voorbeeld. “We gebruiken bij de Commissie een codeontwikkelomgeving, die alleen toegankelijk was met toestemming en een login. Terwijl we graag willen dat alle EC-componenten open zijn voor hergebruik door lidstaten, burgers en bedrijven. De defaultinstellingen aanpassen in het systeem is zo gedaan. Maar 1000-en projecten werken nog onder die oude instellingen. Dát is cultuur, en dat blijkt in de praktijk lastig te veranderen. Voor deze cultuuromslag moeten we eigenlijk met alle projectmanagers individueel in gesprek. Het is overigens niet dat ze niet willen, ze willen dat er eerst goed naar de code gekeken wordt, voordat ze het openstellen. Daarvoor ontbreekt het ze aan tijd en geld.”
Hefbomen
Voor ieder project individueel een oplossing zoeken, dat duurt te lang. Dus werd er gezocht naar hefbomen, en die werden ook gevonden. Het OSPO van de EC organiseert een hackathon waarin ongeveer 80 aansprekende projecten in 2, 3 of 4 dagen onder begeleiding passwords en dergelijke uit de code filteren. En er ligt een ander ijzer in het vuur, vertelt Hillenius. “We hebben de afdeling die de projecten iedere 5 jaar (her)beoordeelt, ervan overtuigd open source op te nemen in de evaluatiemethodiek. Over 5 jaar zijn daardoor alle projecten geëvalueerd met open source als een van de criteria.”
Tips voor OSPO’s
Inmiddels hebben onder andere EU-lidstaten Frankrijk, Luxemburg, Duitsland een OSPO die helpt grip te krijgen op open source. Ook het Nederlandse ministerie van BZK is bezig met de voorbereidingen voor een OSPO. Hillenius heeft 2 belangrijke tips voor (aankomende) OSPO’s.
1. Ken je organisatie
“De meeste OSPO’s zijn nieuw binnen hun organisatie. Voordeel daarbij is het enthousiasme en de energie waar ze mee aan de slag gaan. Maar het is belangrijk de organisatie zo goed mogelijk te kennen, om je pad te vinden. Als je zelf de organisatie niet goed kent, moet je zorgen dat je mensen om je heen hebt die de paden kennen.“ ‘Institutional support organiseren’, noemt Hillenius dat. “Je bent als OSPO een bruggenbouwer, een netwerker. Zonder goede contacten in de organisatie – ook bij de top – komen er geen kansen en verhalen op je af.”
2. Vergeet het besluitvormingsproces niet
“Zorg dat je al je collega’s meekrijgt en niet allerlei stappen overslaat. Want het besluitvormingsproces is minstens zo belangrijk als het doel van het besluit. Open source mensen zijn meestal gefocust op het oplossen van praktische problemen: makkelijk, snel, niet zeuren, geen bureaucratie! Die bureaucratie is er om een reden, daar moet je niet overheen stappen. Dat is een belangrijke les die ik als OSPO geleerd heb, en eigenlijk nog steeds leer.
Meer over OSPO’s
- Een OSPO is ook een aanbeveling in de Open source strategie van BZK
- Bekijk de informatie over OSPO’s op GitHub.
- Hulpmiddelen bij het inrichten van een OSPO, (Engelstalige) toolbox van de Linux Foundation en de TODO Group.
Jouw organisatie
Is jouw organisatie ook al bezig met een OSPO, of gaan de eerste ideeën daarover rond? Laat het ons weten, we zijn benieuwd naar de plannen en de vragen die jullie hebben. Mail ons op redactie@digitaleoverheid.nl, onder vermelding van ‘open source: OSPO’.